29 بهمن "روز عشق" (اسفندارمذگان) مبارک

"ولنتاین" چه ربطی به ایرانی جماعت دارد ؟!
مگر سنتی بیگانه نیست؟
مواردی چون ولنتاین و "هالووین" چه فرقی با عید فطر و عید قربان دارند که موقع عید فطر ،قربان و ... که میشود داد و فریاد میزنند آهای این عید اعرابست و متعلق به بیگانگان ... ، ولی موقع ولنتاین و هالووین چنان از خود بیخود میشوند که گویا فتیله میهن پرستیشان نم کشیده است !
مگر نه اینست که در ایران باستان، نه چون رومیان از سه قرن پس از میلاد!، که از بیست قرن پیش از میلاد، روزی موسوم به روز عشق بوده است!
شاید هنوز دیر نشده باشد که روز عشق را از ۲۵ بهمن (Valentine) به ۲۹ بهمن (سپندار مذگان ایرانیان باستان) منتقل کنیم.
بیایید از همین امروز بیش از پیش برای معرفی این روز به دوستان و آشنایان تلاش کنیم. بیایید در وبلاگ ها و سایتهایمان در موردش توضیح دهیم، امسال «سپندارمذگان» یا «اسفندارمذگان» را جشن بگیریم، شاد باشیم و به تاریخ و فرهنگ کشورمان افتخار کنیم.

فرخنده باد سپندارمذگان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 فایده بازی های رایانه ای

زیان ها را می دانید، حالا درباره فواید بخوانید

 

بازی‌های رایانه‌ای علاوه بر جنبه‌های منفی، ویژگی‌های مثبت نیز دارند. این مزایا در چند سال اخیر مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و به نتایج جالبی انجامیده است. نتیجه بررسی های مربوط به 7 مورد از سودمندی های این بازی ها را بخوانید...

     بارها در مورد عوارض جسمی و ذهنی بازی‌های رایانه‌ای مطالبی خوانده یا شنیده‌ایم. مثلا این که کمبود تحرک جسمی در حین بازی‌های رایانه‌ای سبب بروز مشکلاتی نظیر افزایش وزن (به ویژه در میان کودکان و نوجوانان) می‌شود. یا این که بسیاری از بازی‌های خشن می‌توانند اثرات نامطلوبی را بر روی روحیه و ذهن افراد داشته باشد.

 بازی‌های رایانه‌ای اما درست مانند هر پدیده‌ دیگر ساخت دست بشر علاوه بر جنبه‌های منفی، ویژگی‌های مثبت نیز دارند. مزایای بازی‌های رایانه‌ای در چند سال اخیر مورد توجه دانشمندان قرار گرفته و به نتایج جالبی هم انجامیده است. آشنایی با نتیجه بررسی های مربوط به 7 مورد از سودمندی های این بازی ها خالی از لطف نیست:

1-  کمک به کودکان و نوجوانان دارای بیماری‌های مزمن
 
پژوهشگران دانشگاه یوتا سال گذشته تحقیقی را منتشر ساختند که نشان می‌داد انجام منظم بازی‌های رایانه‌ای توسط بچه‌های دارای بیماری و اختلالاتی نظیر اوتیسم، افسردگی و پارکینسون سبب افزایش استقامت و روحیه مقاومت آن‌ها در برابر مشکلات ناشی از بیماری می‌شود. دانشمندان بر این باورند که این گونه بازی‌ بر روی سازوکارهای عصبی خاصی تاثیر گذاشته و موجب ایجاد هیجانات مثبت می‌شود. به این ترتیب کودک یا نوجوان درگیر بیماری مزمن بهتر می‌تواند با پیامدهای ناشی از بیماری خود مبارزه کند.

 
2- افزایش توانایی‌های حرکتی کودکان پیش‌دبستانی

با اینکه قرار دادن یک کودک کم سن و سال در برابر تلویزیون برای انجام بازی رایانه‌ای کار درستی تلقی نمی‌شود، اما این همه ماجرا نیست.زیرا پژوهش دانشمندان دانشگاه دیکن در ملبورن استرالیا نشان می دهد انجام بازی‌های تعاملی رایانه‌ای به تقویت مهارت‌های حرکتی کنترل اشیا در کودکان می‌انجامد.
 
3- کاهش استرس و افسردگی

دامنه فواید بازی‌های رایانه‌ای تنها به کودکان و نوجوانان محدود نمی‌شود. پژوهشی که در سال 2009 منتشر شد نشان می‌دهد انجام بازی¬های رایانه¬ای می‌تواند به افرادی که از مشکلاتی نظیر استرس یا افسردگی رنج می‌برند کمک کند تا بتوانند تا حدی بر این مشکلات غلبه کنند. این پژوهش نشان داد برخی افراد با تیپ شخصیتی A (که معمولاً بسیار فعال هستند) با انجام این بازی¬ها می¬توانند فرصتی برای آرامش بیابند و به این ترتیب از میزان استرس آن‌ها کاسته شود.

4- کاهش شدت درد

بازی‌های رایانه‌ای نه‌تنها می‌توانند موجب کاهش اثرات منفی مشکلات ذهنی  ‌شوند، بلکه حتی می‌توانند دردهای جسمی را هم کاهش دهند. دانشمندان دانشگاه واشینگتن نوعی بازی طراحی کرده اند که به بیمارانی که از درد شدیدی رنج می‌دهند امکان می‌دهد از درد خود بکاهند. این بازی که «دنیای برفی» نام دارد نوعی بازی واقعیت مجازی است که در آن به فرد خود را در یک سرزمین پوشیده از برف می‌بیند و می‌تواند گلوله‌های برفی را به سمت پنگوئن¬ها و آدم برفی¬هایی که می¬بیند پرتاب کند. به ‌این ‌ترتیب حواس بیمار از درد به بازی معطوف می‌شود. بررسی‌ها نشان داد بیمارانی که از این بازی استفاده کرده اند ند نیازمند داروی مُسکّن کمتری بوده اند.
 
5- تقویت توان بینایی

پدر و مادرها معمولاً به فرزندان خود می‌گویند نشستن در برابر تلویزیون منجر به کاهش قدرت بینایی می‌شود.   دانشمندان دانشگاه مک¬ مستر کانادا اما به نتیجه‌ای شگفت‌انگیز دست یافتند. افرادی که دچار بیماری آب‌مروارید هستند می‌توانند با انجام بازی‌هایی که در آن کاربر باید به هدف‌هایی مشخص شلیک ‌کند، قدرت بینایی خود را تقویت کنند. این دست از بازی‌ها سرعت بسیار بالایی دارد و نیازمند تمرکز زیاد هستند و به این ترتیب فرد باید خود را برای دیدن سریع موارد مختلف و تصمیم گیری آنی عادت دهد. این بازی‌ها همچنین موجب تولید هورمون‌های دوپامین و نیز آدرنالین شده که به صورت بالقوه می‌تواند به افزایش توانایی انعطاف‌پذیری مغز کمک کند.

6- تقویت توانایی تصمیم‌گیری

بیشتر بازی‌های رایانه‌ای نیازمند تصمیم‌گیری و واکنش سریع کاربر هستند. دانشمندان عصب شناس دانشگاه روچستر نیویورک به این نتیجه رسیدند که انجام بازی‌های رایانه‌ای سبب تمرین مغز برای تصمیم‌گیری سریع می‌شود. بازی‌هایی نظیر شبیه‌سازی موقعیت‌هایی که باید در آن به سرعت تصمیم گرفت کاربر را عادت می‌دهد تا به سرعت اطلاعات محیطی را بررسی و بلافاصله به آنها واکنش دهد.

7- افزایش شادی در میان سالمندان

پژوهشگران در دانشگاه کارولینای شمالی به بررسی رابطه بازی‌های رایانه‌ای و سلامت روانی (شادی) افراد سالمند پرداختند. این مطالعه به این نتیجه رسید افراد سالمندی که گهگاه بازی‌های رایانه‌ای انجام می‌دادند شادتر از سایر هم‌سن و سالان خود بوده‌اند و هیجانات مثبت‌تری از خود بروز می‌دادند.
 
بازی‌های رایانه‌ای علاوه ‌بر زیان‌، فوایدی نیز به دنبال دارند. در این میان توجه به نوع بازی و البته زیاده‌روی نکردن در انجام آن نقش مهمی در استفاده صحیح از این فناوری سرگرم کننده دارد.

 برگردان از: صالح سپهری فرد

منابع:
1. http://unews.utah.edu/news_releases/video-games-help-patients-and-health-care-providers
2. http://gamepolitics.com/2012/07/25/research-pre-schoolers-who-play-interactive-games-have-better-motor-skills
3. http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/08/17/AR2009081702114.html
4. http://rockcenter.nbcnews.com/_news/2012/10/24/14648057-groundbreaking-experiment-in-virtual-reality-uses-video-game-to-treat-pain?lite
5. http://www.nytimes.com/2012/08/28/science/how-video-games-could-improve-our-vision.html?pagewanted=all&_r=0
6. http://www.nbcnews.com/id/39154288/#.UTmcSRlAumo
7.¬http://psychcentral.com/news/2013/03/06/playing-video-games-tied-to-happiness-emotional-wellness-in-seniors/52267.html

شگفتیهای شهر سوخته سیستان

در روزگاران دور که بشر تازه یک‌جا نشین شده بود، شهری در سیستان پدید آمد که به گفته‌ی باستان‌شناسان به لحاظ بافت شهری، جمعیت، برنامه ریزی شهری و ... اولین شهر جهان بود. شهر سوخته و تمدن هوشمند و خلاق آن با بیش ازپنج‌هزار سال قدمت، به‌عنوان بزرگ‌ترین استقرار شهرنشینی در نیمه‌ی شرقی فلات ایران، نمونه‌ای منحصر به ‌فرد و حکایت‌گر واقعی علم، صنعت و فرهنگ گذشته‌های دور این مرز و بوم می‌باشد.

شهر سوخته در ۵۶ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند. محوطه باستانی شهر سوخته در هزاره دوم و سوم قبل از میلاد، توسط مهاجرانی كه از چهار گوشه به ‌آن مهاجرت كرده‌اند، بنا شده است.سند یا کتیبه ای که نام واقعی و قدیمی این شهر را مشخص کند هنوز به دست نیامده و به دلیل آتش سوزی در دو دوره زمانی بین سال های 3200 تا 2750 قبل از میلاد «شهر سوخته» نامیده می شود.«کلنل بیت» یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است. پس از او «سر اورل- اشتین» با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضر، اطلاعات مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. بعد از او شهر سوخته توسط باستان‌شناسان ایتالیایی به سرپرستی«مارتیسو توزی» از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت.شهر سوخته دارای تشکیلات مرتب و منظمی بوده و از بعد سازمان‌دهی اجتماعی نیز جزو شهر‌های پیشرفته‌ی زمان خود بوده است. وجود نظام مرتب و منظم آب‌رسانی و تخلیه‌ی فاضلاب، دانش پزشکی پیشرفته و صدها عامل دیگر بر اهمیت این منطقه افزوده است.

این شهر از نادرترین شهرهای باستانی است که در آن، زنان عهده دار امور مالی خانواده‌شان بوده‌اند.بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌‌دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند. هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است.شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد.  در جریان حفاری‌های فصل های گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن شهر سوخته و وجود کارگاه‌های صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه، ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده می‌‌کرده اند. در شهر سوخته انواع سفالینه‌ها و ظروف سنگی، معرق کاری،انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به ویژه صنعت پیشرفته پارچه بافی در آنجاست. تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگو قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق‌های اطراف هامون سبد و حصیر می‌‌بافتند و از این نی‌ها برای درست کردن سقف هم استفاده می‌‌کردند. صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر مشاغل مردمان شهر سوخته بوده است. شهر سوخته بدون شک جز شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. اینک به برخی از این پیشرفت های شگفت انگیز اشاره می کنیم:

نخستین چشم مصنوعی جهان

برای نخستین بار در شهر سوخته یك چشم مصنوعی متعلق به 4800 سال پیش كشف شد. این چشم مصنوعی متعلق به زنی 25 تا 30ساله بوده که در یکی از گور های شهر سوخته مدفون شده بوده است.جمجمه زن صاحب چشم مصنوعی شهر سوخته چشم مصنوعی روی جمجمه او دیده می‏شود.

چشم مصنوعی یافت شده در چشم چپ او کار گذاشته شده و با وجود گذشت زمان نزدیک به 4500 سال از ساخته شدن آن هنوز سالم است.جنس این چشم مصنوعی یافت شده هنوز بطور کامل مشخص نشده است اما به نظر می رسد در ساخت آن از قیر طبیعی مخلوط به نوعی چربی جانوری استفاده شده است.در روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ‌های داخل چشم توسط مفتول‌‌های طلایی به قطر كمتر از نیم میلی‌متری طراحی شده‌اند. مردمك این چشم در وسط طراحی شده و تعدادی خطوط موازی كه تقریباً یك لوزی را تشكیل می‌دهند در پیرامون مردمك دیده می‌شود.سرپرست گروه باستان شناسي شهرسوخته سيد منصور سيد سجادي  :براي نخستين بار در شهر سوخته يک چشم مصنوعي پيدا شد . مطالعات اوليه نشان داده اند که چشم چپ زن تنومند مدفون در قبر شماره 6705 مصنوعي بودهاست . همين مطالعات نشان مي دهند که زير طاق ابروي زن مذکور آثار آبسه ديده مي شود. به علت طول زمان زيادي که بخش زيرين اين چشم مصنوعي با پلک چشم در تماس بوده است آثار ارگانيکي پلک چشم نيز در روي آن مشهوداست . جنس و ماده اي که چشم مذکور با آن ساخته شده است هنوز به دقت روشن نشده و تشخيص آن به آزمايشهاي بعدي موکول شده است اما به نظر مي رسد که چشم مزبور از جنس قير طبيعي که با نوعي چربي جانوري مخلوط شده است ساخته شده است . در روي اين چشم مصنوعي ريز ترين مويرگهاي داخل کره چشم توسط مفتول هاي طلايي به قطر کمتر از نيم ميلي متر طراحي شده اند مردمک چشم در وسط طراحي شده و جز از آن تعدادي خطوط موازي که  تقریباً يک لوزي را تشکيل مي دهدند درپيرامون مردمک ديده مي شود از دو سوراخ جانبي واقع در دو سوي اين چشم مصنوعي جهت نگهداري و اتصال آن به حدقه چشم استفاده مي شده است . بررسي هاي انسان شناسانه نشانداده که به احتمال بسيار زياد زن مزبور داراي سني بين 25 تا 30 سال بوده و دو رگه (سياه و سفيد) بوده است . اشياء پيدا شده در اين قبر دو قسمتي عبارت بوده اند از ظرفهاي سفالي ، مهرهاي تزييني ، يک کيسه جرمي و يک آينه مفرقي . قدمت اين قبر و چشم مصنوعي به حدود 2800 سال بيش ازميلاد و 4800 سال پيش از اين مي رسد . مطالعه جهت دستيابي به اطلاعات بيشتر در اين مورد چشم و اسکلت ادامه دارد.

جراحی مغز

یکی شگفت‌انگیزترین یافته‌‌های این شهر، پیدایی نشانه‌های کهن‌ترین جراحی مغز درشهر سوخته است. جمجمه‌ای از دختر دوازده یا سیزده ساله که در 4800 سالپیش، پزشکان آن دیار برای درمان بیماری هیدروسفالی (جمع شدن مایع درجمجمه) بخشی از استخوان جمجمه او را برداشته و جراحی کردند که مدت‌ها بعد از این عمل زنده مانده است.

اسكلت كامل پيدا شده از يك دختر 14 ساله كه مورد جراحي مغز قرار گرقته است...چهره اين دختر توسط اندام شناسان باستان شناس در تصوير فوق باز سازي شده است.

محل كشف اسكلتهاي مورد جراحي قرار گرفته به همراه وسایل زینتی و چندکوزه

خط کش 5 هزار ساله

در طی کاوش های انجام گرفته در شهر سوخته یک خط کش ساخته شده از چوب آبنوس کشف شد. دکتر سید منصور سید سجادی، سرپرست هیات باستان‏شناسی شهر سوخته درباره خط کش کشف شده گفت: این خط کش به طول 10 سانتیمتر با دقت نیم میلیمتری و از جنس چوب آبنوس است. کشف خط کش در شهر سوخته زابل نشانگر این است که ساکنان این شهر باستانی دارای پیشرفت های زیادی در زمینه علم ریاضیات بوده اند.

قدیمی ترین تخته نرد جهان

از گور باستانی موسوم به شماره 761 کهن ترین تخته نرد جهان به همراه 60مهره ی آن در شهر سوخته پیدا شد. این تخته نرد بسیار قدیمی تر از تخته نردی است که در گورستان سلطنتی «اور» در بین النهرین پیدا شده بود.

تاس های بازی كشف شده به همراه تخته نرد در شهر سوخته

این تخته نرد از چوب آبنوس و به شکل مستطیل است. روی این تخته نرد، ماری که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته، نقش بسته است. این تخته نرد ۲۰ خانه بازی و ۶۰ مهره دارد. مهره ها که در یک ظرف سفالی در کنار تخت نرد قرار داشتند از سنگ های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه است.

نخستین انیمیشن جهان

باستان شناسان هنگام کاوش در گوری 5 هزار ساله جامی را پیدا کردند که نقش یک بز همراه با یک درخت روی آن دیده می شود. آن ها پس از بررسی این شی دریافتند نقش موجود بر آن برخلاف دیگر آثار به دست آمده از محوطه‌های تاریخی شهر سوخته، تکراری هدفمند دارد، به گونه‌ای که حرکت بز به سوی درخت را نشان می دهد. هنرمندی که جام سفالین را بوم نقاشی خود قرار داده، توانسته‌ است در 5 حرکت، بزی را طراحی كند كه به سمت درخت حركتو از برگ آن تغذیه می کند.

باستان‌شناسان با نزدیک كردن این تصاویر به یكدیگر موفق شدند نمونه‌ای ازیك تصویر متحرك را در قالب یك فیلم 20 ثانیه‌ای به دست آورند.
سرپرست تیم كاوش در شهر سوخته درباره كشف اخیر خود گفت: «حركت بز به سوی درخت و تغذیه او از برگ درختان در 5 حركت مصور شده است. در این تصاویر نه تنها بز به سمت درخت حركت می‌كند، بلكه جهش وی و پریدن بز روی برگ درختان كاملا دیده می‌شود.»
به گفته این باستان‌شناس، بز از جمله حیواناتی است كه در رسیدن به ارتفاعات تبحر داشته و می‌تواند با یك حركت جهشی به سمت بالا حركت كند. هنرمن دنقاش شهر سوخته‌ای، با دقت و زبردستی موفق به تصویر كردن جهش این بزشده است.
از این جام برای نوشیدن استفاده می‌شده است. ارتفاع این جام 10 سانتی‌متر است و روی یك پایه استوار شده است «سجادی» درباره منحصر به فرد بودن این تصاویر در دنیای باستانی گفت: «تاكنون در دوره‌های پیش از تاریخی چنین تصاویری دیده نشده و ما برای اولین بار به این تصویر در شهر سوخته برخورد كرده‌ایم. در بسیاری از ظروف، اشكالی را می‌بینیم كه تنها تكرار شده‌اند، اما حركتی در آنها دیده نمی‌شود. تحقیقات ما نشان داده  است كه این نقش، قدیمی‌ترین ایده مردمان باستان برای ارایه «تصویر متحرك» و به تعبیر امروزی «انیمیشن» است.»
از دیگر اشیای مهم از میان هزاران شی یافت شده، می‌توان از سفال با امضای سفال‌گر بر روی آن، چکش، سوزن، شهرک‌های مسکونی و ساختمان‌های همه‌گانی هم‌چون آپارتمان، بذر خربزه، حبوبات، ماهی خشک کرده، برنج، زیره، کوره‌های سفالگری، کوره‌های ذوب فلزات، دکمه، تبر، بندکفش، قلاب، شانه سر، طناب، سبد، گل مو، قاب‌های چوبی، کفش، کمربند و ... نام برد.

گورستان شهر سوخته

5 اشتباه والدین که نوجوانان را پنهان‌کار می‌کند

 

وقتی ارتباط بین والدین و فرزندان قطع شود، فرزند اگر فعالیت یا رفتارهای اشتباهی داشته باشد، آن‌ها را زیرزمینی می‌کند.

 روزنامه خراسان امروز سه شنبه 26/09/92 نوشت: نه می توانید دست هایش را ببندید و نه می توانید پاهایش را به زنجیر بکشید. همه وجودش را شوق پرواز فرا گرفته است. می خواهد بپرد. اتاق برایش کوچک است، خانه شان کوچک تر، شهرش کوچک تر، اصلا دنیا برایش کوچک است. به هیچ وجه، زیر بار محدودیت و کنترل نمی رود. «نوجوان ها»را می گویم. معمولا بسیاری از نوجوان ها با خانواده هایشان سر سازش ندارند و برخی از والدین هم نمی دانند صحیح ترین واکنش در برابر تغییرات روحیات و اخلاق نوجوانان شان چیست و باید چه کار کنند؟ برای آشنایی با این دوره زندگی، به سراغ «عبدالحسین ترابیان» کارشناس و مشاور خانواده رفتیم تا با رایج ترین اشتباهات والدین در رفتار با نوجوانانشان بیشتر آشنا شویم. او درباره این موضوع معتقد است نوجوانی تولدی دوباره است و همه آسیب ها هم در تولدهاست. اگر در زمان تولد اول، مادر کوتاهی کند، فرزند در آینده با یک سری مشکلات جدی و شاید رفع نشدنی مواجه می شود. در این تولد دوم هم فرزند از کودکی جدا می شود تا به نوجوانی برسد، اگر والدین نوجوان در این دوره کوتاهی کنند، شاید هیچ گاه نتوانند آن را برطرف کنند.

خصوصیات دوره نوجوانی را نمی شناسید، تهمت نزنید

نداشتن شناخت کافی از خصوصیات دوره نوجوانی:دلیل بیش تر مشکلات خانواده ها در رفتار با فرزندان نوجوان شان، این است که با خصوصیات و ویژگی های دوره نوجوانی آشنا نیستند. همین آشنا نبودن، منجر می شود تا باور نکنند که فرزندشان با ورود به دوره نوجوانی احساس می کند، بزرگ شده است و می تواند برای خودش تصمیم بگیرد. اگر والدین بپذیرند که یک سری از رفتارهای جدید نوجوان شان، اقتضای سن آن هاست، واکنش هایشان به این رفتارهای جدید، واکنش منطقی و صمیمانه خواهد بود. مثلا اگر والدینی ببینند که نوجوان شان چرت می زند و به این درک برسند که او به جز کم خوابی هیچ مشکلی ندارد برای این موضوع با او به جر و بحث نمی پردازند که آرامش خود و نوجوان شان را به هم بزنند. اما معمولا بسیاری از والدین در این دوران با فرزندان شان بسیار سخت گیرانه برخورد می کنند که همین رفتار باعث می شود ارتباط بین والدین با فرزند قطع شود. پیامبر اکرم (ص) هم این دوره زندگی را دوره وزارت و مشاورت می نامند که جمله بسیار دقیقی است و نشان از اهمیت حفظ عزت نفس نوجوانان دارد.

ارتباط قطع شود، پنهان کاری شروع می شود

نبود ارتباط صمیمانه بین والدین و نوجوان: اگر والدین می خواهند نوجوان شان را هدایت کنند، اولین قدم این است که بدانند به هیچ وجه نباید ارتباط آن ها با فرزندشان قطع شود. اگر والدین بتوانند یک رابطه همدلانه و صمیمانه با فرزندان شان برقرار کنند نه تنها به شخصیت فرزندان شان بر نمی خورد بلکه آن ها احساس ارزشمندی هم می کنند. اگر نوجوان احساس کند شما به او اهمیت می دهید، در همه مشکلاتش با شما مشورت می کند و شما به راحتی می توانید بر رفتارهای او کنترل بیش تری داشته باشید. زمانی که یک نوجوان می گوید پدر و مادرم مرا درک نمی کنند، یعنی رابطه بین والدین و نوجوان قطع شده است. وقتی ارتباط بین والدین و فرزندان قطع شود، فرزند اگر فعالیت یا رفتارهای اشتباهی داشته باشد، آن ها را زیرزمینی خواهد کرد. این زیرزمینی شدن فعالیت های فرزند باعث می شود تا رفتارهای پر خطر او برای والدین آشکار نشود.

پاسخ منفی نوجوانان به نظارت مستقیم

اعمال نظارت های مستقیم: در دوره نوجوانی نظارت مستقیم جواب نمی دهد. نظارت مستقیم برای 2 دوره 6 ساله اول زندگی کودک، نه تنها بسیار خوب است بلکه لازم هم هست. در این 2 دوره فرزندان هم به نظارت مستقیم والدین هیچ واکنشی نشان نمی دهند. اما زمانی که فرزندان وارد دوره نوجوانی (بین 12 تا 20 سال) می شوند اگر نظارت والدین مستقیم باشد، معمولا فرزند آن را تحمل نمی کند و ممکن است در برابر آن واکنش های بسیار تندی هم داشته باشد. این که فرزندان نتوانند در دوره نوجوانی نظارت مستقیم را تحمل کنند، ایراد از والدین آن هاست که او را مورد نظارت مستقیم قرار می دهند. نوجوان وقتی خودش را تحت نظارت مستقیم والدین می بیند احساس می کند به حریم شخصی اش تجاوز شده است، بنابراین بسیار طبیعی است که واکنش منفی نشان دهد.

به روز بودن اطلاعات نوجوانان در مقایسه با والدین شان

نداشتن اطلاعات از فناوری های روز: بعضی خانواده ها پیشرفته ترین فناوری های روز را برای نوجوانان شان تهیه می کنند در حالی که کمترین اطلاعاتی از امکانات و آسیب هایی که ممکن است این فناوری برای نوجوان شان ایجاد کند، ندارند. برای نمونه برخی از والدین پیشرفته ترین تلفن همراه را برای فرزندان شان تهیه می کنند اما نمی دانند که در تلفن همراه نوجوان شان چه می گذرد. یعنی والدین با دست خودشان دارند یک آسیب جدی و جدیدی برای نوجوان شان ایجاد می کنند. این پدر و مادرها باید برای فرزندان شان تلفن همراهی تهیه کنند که حداقل نحوه استفاده از آن را بدانند. این والدین معمولا پس از مدتی مجبور می شوند نوجوان شان را در استفاده از تلفن همراه محروم کنند که همین موضوع، تنش جدیدی ایجاد می کند و اشتباه بعدی والدین است.

«خود رای» شدن جوانان نتیجه رفتارهای متضاد والدین

هماهنگ نبودن والدین در نحوه رفتار با نوجوان: در بعضی خانواده ها، والدین در تربیت نوجوان شان یک صدا نیستند. یعنی رفتار پدر و مادر با نوجوان شان شبیه هم نیست. در این خانواده ها نوجوان راه خودش را می رود و پدر و مادر هم به فکر مشکلات خودشان هستند.

در این حالت والدین و فرزندان فقط یک «هم خانه بودن» را در کنار یکدیگر تجربه می کنند. در این خانواده ها به جای این که والدین در رفتار با نوجوان شان وحدت رویه داشته باشند، خود نوجوان موضوع اختلاف می شود. مثلا مادر می گوید فرزندش اصلا این کار را انجام ندهد و پدر اصرار می کند که نوجوان حتما باید این کار را انجام دهد و نوجوان هم کاری را که دوست دارد، انجام می دهد. این موارد دست به دست هم می دهد تا نوجوان احساس آرامش نکند و به دوستان نامناسب پناه ببرد. اگر در یک خانواده بین اعضای خانواده، احترام متقابل برقرار باشد، نوجوان کمترین خطر را احساس می کند و در نتیجه رفتارهای پر خطر او هم به کمترین میزان ممکن کاهش می یابد.

نگاهی دوباره به فلسفه تعلیم و تربیت

فهرست مطالب و عناوین:     مفهوم فلسفه •        فلسفه چیست؟ •        فعالیت های تحقیقی •        روش تحقیق •        روح فلسفی •        مسائل اساسی فلسفه •        اهداف فلسفه    مفهوم تربیت (تعلیم و تربیت چیست؟) •        مفهوم تربیت •        ضرورت تربیت •        تعریف تربیت •        نظریه هایی درباره ی پاره ای از تعاریف تعلیم و تربیت Ø     تعلیم و تربیت به معنای آمادگی Ø     تعلیم و تربیت به معنای آشکار کردن استعدادها Ø     تعلیم و تربیت و تشکیل یا پرورش قوای ذهنی Ø     تعلیم و تربیت به عنوان تشکیل ذهن Ø     تعلیم و تربیت به عنوان تکرار و توجه به گذشته Ø     تعلیم و تربیت و عادت دادن Ø     چند تعریف اساسی از تعلیم و تربیت      فلسفه تعلیم و تربیت چیست؟ •        رابطه فلسفه با تعلیم و تربیت •        تعریف فلسفه تعلیم و تربیت •        مسائل فلسفه تعلیم و تربیت        فلسفه های تربیتی •        ایده آلیسم و تعلیم و تربیت •        رئالیسم و تعلیم و تربیت •        پراگماتیسم و تعلیم و تربیت •        اگزیستانسیالیزم و تعلیم و تربیت •        فلسفه تحلیلی و تعلیم و تربیت •        فلسفه مادی دیالکتیکی و تعلیم و تربیت •        فلسفه تربیتی اسلام چرا معلمان به آموختن فلسفه تعلیم و تربیت نیاز دارند؟ مقدمه: اصول و فلسفه تعلیم و تربیت یکی از درس های تربیتی مهم و ضروری متقاضیان حرفه ی معلمی است. در توصیه نامه بین المللی یونسکو، فلسفه تعلیم و تربیت به عنوان یکی از مواد درسی ضروری آن ها لحاظ شده است. معلمان، کلیدی ترین عنصر یک نظام تعلیم و تربیت هستند. اهمیت و جایگاه و نقش معلم در تعلیم و تربیت تا آن جاست که برخی معتقدند "معلم کارایی و کفایت او، آیینه تمام نمای کفایت و کارآیی هر نظام آموزش و پرورش است"(ایروانی، شرفی و دهنوی. به نقل از مهرمحمدی، 1379). •        فلسفه چیست؟ کلمه فلسفه شاید ساده ترین طریق شناسایی فلسفه، معنی کردن واژه فلسفه باشد(ابراهیم زاده،6: 1388) و (پاپکین و استرول1376). لفظ فلسفه ریشه ی یونانی دارد. این لفظ معرب کلمه ی فیلوسوفیا(philosophia) است. فیلوسوفیا مرکب از دو کلمه: فیلو به معنی دوستداری و سوفیا به معنی دانایی، پس کلمه فیلوسوفیا به معنی دوستداری دانایی است. زمینه تاریخی فیثاغورث اولین کسی بود که خود را فیلوسوفس(philosophos) یعنی دوستدار دانایی خواند. افلاطون هم، سقراط را فیلوسوفس، معرفی می کند. پیش از سقراط گروهی پدید آمدند که خود را سوفیست یعنی دانشمند می نامیدند. سقراط به علت تواضع و فروتنی و یا شاید برای هم ردیف نشدن با سوفیست ها، مایل نبود او را سوفیست یا دانشمند بخوانند و از این رو خود را فیلوسوفس(فیلسوف) یعنی دوستدار دانش نامید. رفته رفته کلمه فیلوسوفس (فیلسوف)، به مفهوم دانشمند ارتقاء پیدا کرد و کلمه ی فلسفه نیز مرادف با دانش شد.(طالب زاده،2: 1388) تعریف فلسفه کلمه ی فلسفه برای هر کسی یادآور مفهوم خاصی است که دامنه ی تفسیر آن از یک درک عوامانه، تا یک درک عمیق عالمانه در نوسان است(ابراهیم زاده،4: 1388) و هم چنین شعاری نژاد(1386) در کتاب فلسفه آموزش و پرورش به نقل از پوپر(1902-1994) می نویسد: "فلسفه جوهری ندارد که بپالایند و در تعریف بچکانند، بلکه لفظ فلسفه در اساس قراردادی و اجماعی است." و هایدگر نیز پیشنهاد کرده است برای پی بردن به معنای فلسفه بهتر است این واژه را با گوش یونانی بشنویم(نقیب زاده،10: 1388). از بررسی مطالب ارائه شده در باره ی مفهوم فلسفه و کارکردهای آن شعاری نژاد(1386) نکات جالبی را در ارتباط با مفهوم فلسفه بیان کرده است: فلسفه از زندگی انسان قابل تفکیک نیست. فلسفه مخالف علم نیست بلکه مفسر و گاهی هم مکمل آن است. فلسفه از زندگی و مسائل آن سرچشمه می گیرد. فلسفه مدیون و معلول کنجکاوی آدمی است و در عین حال، محرک آن است. فلسفه تفکر است و لکن هر تفکری، فلسفه نیست. با ملاحظه ی همه ی موارد بالا فلسفه را چنین می توان تعریف کرد:  "فلسفه عبارت است از بررسی و شناخت تحلیلی و انتقادی مسائل اساسی زندگی انسان به صورت یک کل و یا بخشی از آن در ارتباط با کل"(ابراهیم زاده،9: 1388) هر کدام از اندیشمندان در حوزه علوم بشری به خصوص تعلیم و تربیت تعاریف متفاوتی از فلسفه را ارائه داده اند مانند: افلاطون: فلسفه کوششی برای رسیدن به روشنایی بودن است. ارسطو: فلسفه دانشی است که در جستجوی نخستین اصل ها و علت ها است. نیچه: فلسفه آفریدن ارزش های نو است. راسل: کار فلسفه روشنگری مفهوم ها از راه تحلیل آن ها است. یاسپرس: کار فلسفه روشنگری و بیدار کردن انسان است. •        فعالیت های تحقیقی فیلسوف در پژوهش های فلسفی اعمالی را انجام می دهد. این اعمال را در اصطلاح فعالیت می نامند. با توجه به همین اعمال است که پاره ای از فیلسوفان فلسفه را به عنوان فعالیت معرفی می کنند و برخی دیگر این فعالیت را در تحلیل زبان و فکر محدود می سازند و گروهی دیگر سیر نظری یا عقلانی را فعالیت فلسفی می دانند(شریعتمداری،55: 1388). در هر صورت علت این تنوّع در نام گذاری فعالیت های فلسفی را می توان در پرسش های فلسفی و پرسش های غیر فلسفی جستجو کرد چنان که؛ پرسش های فلسفی را از راه مشاهده و آزمایش نمی توان پاسخ داد مثلاً: آب در چند درجه حرارت می جوشد؟ یا آهن در چه صورت زنگ می زند؟ می توانیم برای کشف پاسخ های آن ها به مشاهده و آزمایش متوسل شویم (نگاه کن، بیازمای و دریاب). به این گونه پرسش ها پرسش های غیر فلسفی می گویند. ولی همین که می پرسیم حقیقت چیست؟آیا زندگی و جهان هدفی دارد؟ باید برای پاسخ به آن ها عمیقاً اندیشید و پاسخ های مستدل پیدا کرد.(ببین، بیندیش و دریاب). به این گونه پرسش ها پرسش های فلسفی می گویند(شعاری نژاد،94: 1386). 1-    تحلیل: برخی از فیلسوفان کار فلسفه را در عصر ما تحلیل زبان و فکر معرفی می کنند. برای کسانی که فلسفه را تلاشی برای شناختن جهان فرض می کنند زبان جز وسیله ای برای بیان عقاید فلسفی نیست. و منظور از تحلیل زبان مشخص ساختن معانی کلمات و توضیح و تشریح آن هاست. در بحث های علمی و فلسفی و در مکالمات روزمره کلماتی به کار می روند که معنی آن ها مشخص و واضح نیست. مانند: علم، فلسفه، حقیقت و واقعیت. بنابراین تحلیل زبان و روشن کردن معانی در بحث های علمی و فلسفی بسیاری از اختلافات را از بین می برد.   2-    انتقاد: فعالیت دیگر فلسفه انتقاد و ارزیابی افکار و عقاید است. فیلسوف با مطالعه ی انتقادی دقیق، می کوشد تا آگاهی و عقاید ما را درباره ی جهان به طور کلی، و عالم امور انسانی، ارزشیابی کند(پاپکین و استرول، 1376) در جریان ارزیابی احکام، معیار و میزان باید مشخص باشد. مثلاً در پاره ای از رشته ها مثل ریاضیات و منطق ارزیابی احکام و قضایا از روی اصول و تعاریف انجام می شود در حالی که انتقاد فلسفی دامنه ی وسیعی دارد مانند: اصل علیت، مفهوم انسان. فیلسوف در ارزیابی، خود را محدود به نتیجه ی پژوهش های علمی نمی کند. 3-    ترکیب: فلسفه به تألیف و ترکیب نظریات مختلف می پردازد و برخی کار فلسفه را تلفیق و ترکیب تئوری های علمی می دانند. مفاهیم اساسی مورد بحث در فلسفه از مفاهیمی که در رشته های علمی به وجود می آیند عام تر است بنابراین فیلسوف نتایج پژوهش های علمی دانشمندان مختلف را درباره ی اشیاء، حوادث و پدیده ها با هم ارتباط می دهد و از این راه نظری جامع درباره ی جهان به وجود می آورد. 4-    بررسی ارزش ها: بررسی ارزش های اساسی کار اصلی فلسفه در عصر ما است. فیلسوفان با دیدی وسیع و درکی عمیق تحولاتی راکه در جنبه های مختلف زندگی رخ داده مورد بررسی قرار می دهند و با توجه به طبیعت آدمی و احتیاجات و مشکلات فردی و جمعی آن چه را که با ارزش است مشخص می سازند و از طریق تعلیم و تربیت و دستگاه های آموزشی افراد را متوجه این گونه ارزش ها می کنند و آن ها را برای تحقق بخشیدن ارزش های اساسی تشویق می کنند. 5-    سیر عقلانی       عواملی که ذهن را محدود می سازند مانند: گاهی امور محسوس ذهن را به خود مشغول می دارند. زمانی تجربیات محدود ما مانع پیشرفت و سیر عقلانی می گردند. در برخی موارد عقاید یا معرفت عمومی ما را از فکر کردن و کشف راه های تازه باز می دارد. سیر عقلانی یا نظری آن گونه فعالیت فلسفی است که ذهن را از نفوذ عوامل محدود کننده ی محفوظ نگاه می دارد یا تأثیر آن ها را به حداقل می رساند.   6-     تفسیر یا بسط نظریات علمی: یکی دیگر از فعالیت های فلسفی تفسیر نظریات علمی است. فیلسوفان تئوری های علمی را به عنوان حقایق علمی مورد تفسیر قرار می دهند. •        روش تحقیق سقراط معتقد است: "زندگی بی تحقیق و بدون مطالعه زندگی نیست و ارزش ندارد." روش های تحقیق عبارتند از: 1-    مناظره یا مباحثه: مانند مکالمات سقراط که در آن فیلسوف سؤالاتی را طرح می کند و خود به تهیّه جواب مبادرت می نماید و جریان تحقیق به صورت بحث و گفتگو میان دو نفر منعکس می گردد. در مباحثه معمولاً طرفین برای ایجاد تفاهم به تحلیل کلمات و مفاهیم می پردازند و معانی کلمات را مشخص می کنند. فرق مناظره با فعالیت تحلیلی فلسفه در این است که در مناظره اثبات یا ردّ نظریه ای اساس بحث را تشکیل می دهد، در صورتی که در جریان تحلیل، هدف مشخص ساختن معانی کلمات و توضیح آن هاست. 2-    روش قیاسی: مباحثات فلسفی گاهی به صورت طرح چند اصل یا مقدمه و بیرون کشیدن احکام یا صفات جزئیات از این مقدمات صورت می گیرد. 3-    روش استقرایی: مشاهده ی امور جزئی و بیان یک اصل یا قاعده ی کلی را استقراء می گویند. 4-    حل مساله: از نظر دیویی علم و فلسفه اشکال مختلف فکر انسانی هستند که در برخورد با مشکلات ظاهر می گردند. پژوهش علمی یا فلسفی وقتی شروع می شود که فرد در اثر برخورد به پدیده ها در موقعیتی نامعین، مبهم و گیج کننده است. این موقعیت وقتی به وجود می آید که فیلسوف یا دانشمند به پدیده ای تازه برخوردکند و نتواند از تجربیات گذشته ی خود استفاده کرده و آن چه را که به آن برخورد کرده مشخص سازد، و موفق به توضیح و تشریح آن گردد. •        روح فلسفی آن چه متفکری را به عنوان فیلسوف معرفی می کند همان طرز تفکر، نحوه ی برخورد با مسائل، گرایش و خصوصیات فکری اوست که در جنبه های مختلف رفتارش به چشم می خورد. برخی از این خصوصیات عبارتند از: تردید منطقی      کنجکاوی    ژرف اندیشی   دید وسیع    سعه ی صدر    ترقی طلبی  وحدت شخصیت     طرفداری از ارزش های انسانی (شریعتمداری،1388) با توجه به ویژگی های روح فلسفی می توان کارکردهای آن را چنین برشمرد: 1-    رغبت زیاد به تحقیق و کوشش مداوم برای کسب معرفت. 2-    تردید خوش بینانه در کم و کیف معارف بشری. 3-    روح فلسفی همیشه پرسشگر است. 4-    روح فلسفی از تقلید و پیروی کورکورانه بیزار است. 5-    روح فلسفی معتقد است که روابط انسانی بر تفاهم و تسامح مبتنی باشد نه بر دشمنی و نزاع. 6-     از جمله ویژگی های روح فلسفی، انتقادگری است (شعاری نژاد،1386). •        مسائل اساسی فلسفه فلسفه، مخلوق آدمی است و فلسفه به مطالعه و تحلیل انتقادی مسائل انسان واقعی و عینی در زندگی عینی و واقعی می پردازد. بنابراین، تعدّد و تنوّع مسائل فلسفه تحت تأثیر شرایط زمان – مکان خواهد بود و نمی توان آن ها را دقیقاً معین کرد. با وجود این، متفکران معاصر به مسائلی در حوزه ی فلسفه اشاره می کنند که عبارتند از: 1-    وجود یا هستی: (اساس هستی یا وجود چیست؟) 2-    معرفت شناسی:(تعیین میزان و حدود توانایی عقل و ادراک آدمی است در شناخت واقع و حقیقت اشیاء و امور به همان شکل که هستند.) 3-    علت و معلول:(علت: موجودی که تحقق موجود دیگر به آن وابسته است.) 4-    ثبات و تغییر 5-    وحدت و کثرت 6-     مجرد و مادی 7-    قوه و فعل 8-    ضرورت و امکان 9-    جبر و اختیار •        اهداف فلسفه هدف فلسفه در ارتباط با موضوعات مورد بحث آن، به اعتقاد بیشتر فلاسفه عبارت است از: ·        دادن نظریه ای کلی درباره ی هستی یا بودن. ·        کشف مفاهیم و معانی و ارزش های اشیاء و امور و پدیده ها به طور کلی. ·        بررسی و نقد فرضیه ها و مفاهیم در همه ی حوزه های معرفتی. ·        سرانجام، کمک به مردم در گسترش جهان بینی سالم و بهره مندی از زندگی سالم انسانی(شعاری نژاد، 1386: 117-116). مفهوم تربیت (تعلیم و تربیت چیست؟) •        مفهوم تربیت •        دربحث از مفهوم تربیت Education)) یا آموزش و پرورش طبعاً مساله ی انسان مطرح می شود زیرا مفهوم تربیت تقریباً در همه ی دوران بشر با مفهوم انسان مقارن بوده است یعنی هر کجا افراد بشر زندگی کرده اند مساله ی تربیت مطرح شده است. به عبارت دیگر، زندگی و تربیت برای انسان دو مفهوم لازم و ملزومند شاید هم مترادف بوده اند که بدون یکی دیگری امکان ندارد. انسان تا وقتی زنده است به تربیت نیاز دارد و او را تربیت می کنند تا بتواند زندگی کند زیرا منظور از زندگی، سازگاری با محیط طبیعی و اجتماعی است و انسان بر خلاف حیوانات دیگر، قدرت این سازگاری را کمتر از طبیعت می گیرد و بیشتر به یادگیری آن نیازمند است(شعاری نژاد، 1386). تربیت در جریان زندگی انسان نقش مهم و اساسی دارد. هر کسی به نحوی از آن برخوردار است و کم و بیش از ویژگی های آن آگاهی دارد. از این رو؛ این مفهوم همیشه مورد توجه اکثر دانشمندان، فیلسوفان، روشنفکران، مصلحان اجتماعی و حتی شعرا و نویسندگان بوده است و هر گروه از آن ها از روی تجربیات خود درباره ی ماهیّت، نقش، و اهمیّت آن به بحث پرداخته اند(شریعتمداری،74: 1388). در واقع هریک از آن ها به جنبه ی خاصی از تربیت توجه کرده اند؛ و در تبیین همان جنبه ی خاص نتیجه گرفته اند که تربیت همان است که آن ها می گویند (ابراهیم زاده، 1388). •        ضرورت تربیت ·        تربیت، مهم ترین عامل موفقّیت در سازگاری سازنده و مثبت است. ·        انسان ناچار است اجتماعی زندگی کند و زندگی اجتماعی سالم و سودمند بدون تربیت صحیح امکان ندارد. ·        فرهنگ و تمدّن انسان محصول تربیت است. ·        تربیت فرد را با حقوق و وظایف اجتماعی خویش آشنا می کند. ·        پیشرفت های علمی، فنی و هنری با تربیت و کیفیت آن بستگی دارند. Ø     خلاصه این که؛ تربیت است که به انسان زندگی می بخشد و زندگی او را از زندگی سایر حیوانات ممتاز می کند. •        تعریف تربیت آن چه را تاکنون درباره ی مفهوم و ضرورت تربیت گفتیم می توانیم چنین خلاصه کنیم که: 1-    انسان به عنوان موضوع تربیت دارای استعدادهای بالقوه ای است که باید به فعلیت برسند؛ یعنی هر شخص به کمال و رشدی دست می یابد که استعداد آن را بالقوه دارد. 2-    برای رشد و تکامل انسان در ابعاد گوناگون عقلانی، عاطفی، اجتماعی و جسمانی زمینه های مساعد لازم است. 3-    تربیت همیشه دارای جهت و هدفی است که مطلوبیت دارد؛ و نوع آن از جامعه ای به جامعه دیگر فرق می کند. 4-    استفاده از اصول و روش ها برای هدایت جریان تربیت در جهت مطلوب امری ضروری است. بنابراین تربیت را چنین می توان تعریف کرد: Ø     تربیت عبارت است از فراهم کردن زمینه ها برای شکوفا کردن و به فعلیت رساندن استعدادهای بالقوه ی انسان به منظور حرکت تکاملی او به سوی هدف مطلوب، منطبق بر اصولی معین و برنامه ای منظم و سنجیده.     •        نظریه هایی درباره ی پاره ای از تعاریف تعلیم و تربیت ·        تعلیم و تربیت به معنای آمادگی عده ای تعلیم و تربیت را آمادگی می دانند. آمادگی برای تحصیل حقوق و اخذ مسئولیت در دوره ی سالمندی و برای زندگی آینده مورد توجه آن ها است. جان دیویی نسبت به این نظریه اشکالاتی را وارد دانسته است و معتقد است که بچه ها در زمان حاضر زندگی می کنند و احتیاجات و خواسته های آن ها با بزرگسالان متفاوت است. بنابراین وقتی فقط آمادگی بچه را برای آینده مدّنظر داریم قهراً نمی توانیم از محرک های فعلی استفاده کنیم زیرا آینده از هر جهت مبهم و غیر قابل پیش بینی است و فاصله ی آینده تا زمان حاضر خیلی زیاد است و نباید برای رسیدن به آن عجله کرد. ·        تعلیم و تربیت به عنوان آشکار کردن استعدادها برخی از مربیان تعلیم و تربیت را عبارت از آشکار کردن و به فعلیت رساندن استعدادها و قوای پنهانی فرد می دانند. جان دیویی نسبت به این نظریه ایراداتی را مطرح می کند که در این نظریه استعدادهای فعلی مورد توجه نیست بلکه هدف آشکار کردن قوای نهانی او است در حالی که درباره قوای نهانی اتفاق نظری در میان اندیشمندان تعلیم و تربیت و روان شناسی وجود ندارد. ·        تعلیم و تربیت و تشکیل یا پرورش قوای ذهنی به نظر عده ای از مربیان، تعلیم و تربیت یعنی پرورش قوای ذهنی مثل قوه ی ادراک، حافظه، یادآوری، دقّت و اراده به نظر این اندیشمندان هدف تعلیم و تربیت ایجاد قوای مخصوص جهت انجام امور است. نماینده ی این طرز فکری جان لاک بود. ایرادات جان دیویی به این نظریه شامل این موارد است که؛ وجود قوای ذهنی از نظر علمی قابل تردید است و دیگر این که طرفداران این نظریه فکر را از عمل فکر و دقت را از عمل دقت کردن مجزا می دانند. ·        تعلیم و تربیت به عنوان تشکیل ذهن در این نظریه تعلیم و تربیت یعنی تشکیل ذهن به وسیله ی ایجاد ارتباط و اتحاد میان محتویات ذهنی که به وسیله ی امور خارجی وارد ذهن شده است. نماینده ی این طرز فکری هربارت بود. دیویی معتقد است این نظریه دارای ایراداتی است مانند این که؛ در این نظریه وجود قوای فعال و مخصوصی را که فرد در برخورد با محیط از خود ظاهر می سازند مورد غفلت قرار گرفته اند و مطالب مربوط به گذشته نسبت به امور جدید و غیر قابل پیش بینی اهمّیت بیشتری دارند. ·        تعلیم و تربیت به عنوان تکرار و توجه به گذشته این نظریه دارای دو جنبه است؛ اول جنبه ی زیست شناسی و دوم جنبه ی فرهنگی. بر طبق این نظریه فرد رشد می کند اما رشد صحیح او شامل تکرار مراحل منظم تحول گذشته ی زندگی حیوانی و تاریخ انسانی است. پیروان این نظریه اعتقاد دارند که بچه ها در سن معینی مانند انسان های وحشی زندگی می کنند بنابراین برنامه تعلیماتی آنان باید توجه به گذشته باشد. جان دیویی با تاکید بر رشد صحیح آدمی به این نظریه ایراداتی را وارد دانسته است مانند این که؛ اگر بنا باشد که فقط مراحل گذشته تکرار شوند هیچ تحولی در زندگی انسان صورت نمی گرفت و هر نسل مراحل نسل گذشته را تکرار می کرد. او معتقد است که توجه به تاریخ گذشته وقتی نتیجه دارد که ارتباط آن با زمان حال روشن باشد. ·        تعلیم و تربیت و عادت دادن به باور طرفداران این نظریه، کسب مهارت ها، اطلاعات، آشنایی با مبانی علمی از طریق ایجاد عادات انجام می شود. آن ها معتقدند که تعلیم و تربیت از طریق دو فرآیند؛ تکرار و تلقین انجام می شود. از نظر دیویی این نوع یادگیری محدودیتی را در رشد فرد به وجود می آورد. زیرا به محض این که دانش آموز بتواند راه حل معینی را پیدا کند یا اصلی را به صورتی خاص تکرار کند گفته می شود که یادگیری صورت گرفته است و علاوه بر آن این نوع یادگیری در عمق شخصیت فرد نفوذ نمی کند و در نتیجه تغییری در طرز فکر، عادت، تمایلات و فهم فرد به وجود نمی آورد. •        چند تعریف اساسی از تعلیم و تربیت ·        قضاوت صحیح گروهی تعلیم و تربیت را رشد قضاوت صحیح می دانند. به نظر این دسته کار مربی یا معلم کمک به فرد در پرورش قوه قضاوت صحیح می باشد. منظور از قضاوت صحیح، اظهار نظری است که با دلیل همراه باشد. ·        تجدید سازمان تجربه از نظر جان دیویی تعلیم و تربیت عبارت است از: تجدید نظر در تجربیات و تشکیل مجدد آن ها به طوری که این جریان موجبات رشد بیشتر را فراهم سازد. فلسفه تعلیم و تربیت چیست؟ • رابطه فلسفه با تعلیم و تربیت فلسفه علاوه بر تحقیق درباره ی مبانی کلی همه ی رشته های مختلف علوم انسانی، مانند روان شناسی، جامعه شناسی و تعلیم و تربیت و ... هریک بر نوعی بینش فلسفی نسبت به انسان متکی است و براساس دیدگاه های متفاوت فلسفی، مکاتب و روش های گوناگونی در رشته های علوم انسانی پدید می آید. فلسفه و تربیت چنان رابطه نزدیکی با هم دارند که جان دیویی فلسفه را نظریه ی کلی تربیت می نامد (ابراهیم زاده،1388). ارتباط بین فلسفه با تعلیم و تربیت را می توان در دو مورد زیر جمع بندی کرد: 1-    تربیت در تدوین نظریه ها، انتخاب موضوعات و حتی روش شناسی خود از نظریه های فلسفی کمک می گیرد( ابراهیم زاده، 1388). 2-    تربیت شاخه ای از معارف بشری است که می تواند یافته های فلسفه یا اندیشه های یک فیلسوف بزرگ را به کار گیرد و دلیل هایی برای عمل تربیتی را از آن ها استنتاج کند( ابراهیم زاده، 1388 به نقل از بهشتی 1377). 3-    مسائل اساسی فلسفه ارتباط نزدیکی با تربیت دارد. 4-    در این ارتباط فلسفه به عنوان تئوری و تعلیم و تربیت به عنوان عمل تلقی می شود. از طرفی فلسفه از لحاظ نظری ما را به جهان و انسان آشنا می سازد و آن چه را ما در فلسفه راجع به جهان و هم نوعان می آموزیم در کل شخصیت ما تأثیر می گذارد. به عبارت دیگر مطالعه ی آرای فلسفی درباره ی جهان و انسان تمایل و گرایش خاصی را در ما به وجود می آورد (شریعتمداری، 1388). 5-    فلسفه، برنامه ی تحول اجتماعی است، و این هم بدیهی است که تحول اجتماعی فقط به وساطت تعلیم و تربیت تحقق می یابد. در این صورت، می توان گفت که فلسفه زمینه یا نظریه ی عمومی آموزش و پرورش است و تعلیم و تربیت آزمایشگاهی است که آرای فلسفی را مورد تجزیه و تحلیل و سنجش قرار می دهد. تحول اجتماعی یعنی رسالت فلسفه فقط به وسیله ی تعلیم و تربیت صورت می گیرد (شعاری نژاد،1386 به نقل از دیویی). 6-     فلسفه ی آموزش و پرورش یکی از ملاک های گزینش هدف های تعلیم و تربیت است (تقی پور ظهیر، 1388) •  عریف فلسفه تعلیم و تربیت فيليپ اسميت (1965) در تبيين و تشريح مفهوم فلسفه تعليم و تربيت از چهار گونه ترکيب سخن به ميان مي‌آورد: فلسفه و تعليم و تربيت، فلسفه در تعليم و تربيت، فلسفه براي تعليم و تربيت، و فلسفه تعليم و تربيت. فلسفه و تعليم و تربيت، دربردارنده اين مفهوم است که فلسفه به صورت دانشي که از ماهيت واقعيت، معرفت و ارزش سخن مي‌گويد، با تعليم و تربيت روابط آشکاري دارد. به ديگر سخن، مي‌توان از مکاتب و نظام‌هاي فلسفي گوناگون، ديدگاه و طرح‌هاي تربيتي مختلفي را استنتاج کرد. فلسفه در تعليم و تربيت يعني کاربرد تفکر فلسفي يا فلسفيدن در تعليم و تربيت. فلسفه براي تعليم و تربيت، يعني تلاش‌ براي تهيه طرح‌هاي ويژه‌اي جهت عمل و سياست تربيتي و نيز تحليل مسائل تربيتي. و سرانجام، فلسفه‌ تعليم و تربيت عبارت است از تجزيه تعليم و تربيت به مهم‌ترين ابعاد آن به صورت شالوده‌اي براي تدوين نظرية تربيتي. در این معنی، هم تربیت در گسترده ترین کاربرد خود مطرح است، زیرا همه ی دوره های زندگانی، یعنی زگهواره تا گور را در بر می گیرد. و هم فلسفه در ژرف ترین معنای خود، که همانا رو کردن به حقیقت انسان و بودن است اما با این همه آن چه به نام فلسفه آموزش و پرورش یا فلسفه تعلیم و تربیت نامیده می شود بیشتر جنبه ای است از فلسفه، که به آموزش و پرورش در معنی محدود و رسمی آن می پردازد. در این معنی، کار آن بیش از هر چیز سنجش آموزش و پرورش سازمان یافته ای است که مقصد آن آماده کردن نو آموزان برای زندگی آینده است (نقیب زاده، 1388). پس فلسفه ی تعلیم و تربیت به گروه معینی، که فیلسوفان تربیتی نامیده شوند، اختصاص ندارد و خود را به یک عده اصول عالی مقید نمی کند و چون هر فردی که می تواند اعمال خود را بسنجد و ارزیابی کند فیلسوف (به معنای عام) نامیده می شود. بدون تردید، مسئولان مدارس (مدیران و معلمان) غالباً با یک عده مسائل تربیتی مواجه می شوند که ناگزیرند آن ها را دقیقاً و آگاهانه تجزیه و تحلیل کنند و تصمیم های لازم را بگیرند و به کار ببرند در این صورت، می گوییم آن ها عمل فلسفیدن انجام می دهند و نتایجی که از این تصمیم ها یا حکم ها می گیرند پایه ی فلسفه تربیتی آن ها را تشکیل می دهد (شعاری نژاد،1386). •        مسائل فلسفه تعلیم و تربیت 1-    تحلیل مسائل روزمره ی آموزش و پرورش 2-    روشن ساختن عوامل ایجاد کننده آن مسائل و آثار فردی و اجتماعی آن ها 3-    پرداختن به پرسش های انتزاعی تربیتی 4-    جست و جوی چشم اندازهای کلی در آموزش و پرورش 5-    به وجود آوردن و کاربرد استراتژی های شناخت متناسب با تحقیق تربیتی 6-     پرداختن به مسائل عالی آموزش و پرورش 7-    تحقیق و بررسی ماهیت تفکر ادراکی مربوط به آموزش و پرورش(شعاری نژاد،1386).     فلسفه های تربیتی معمولاً مردم زمانی که با اموری روبه رو می شوند که بر خلاف انتظار و عادت آن هاست و یا از عواملی که سبب پیدایش آن امور شده است اطلاع درستی ندارند، پیش خود می گویند: راستی فلسفه ی این امر چیست؟ برای آشنایی با نمونه هایی از نظریه های فلسفی تعلیم و تربیت، دو راه می توان در پیش گرفت. یکی آن که همه آن ها را به حسب برخی همانندی ها؛ زیر نام هایی مانند ایده آلیسم و رئالیسم و ناتورالیسم گردآورده، به گزارش این نام های کلی و نتیجه های تربیتی آن ها بپردازیم؛ دیگر آن که هریک از آن ها را در جریان زمان و در پرتو تحول تاریخی بنگریم (نقیب زاده،1388). تعریف مکتب: به گروهی از افراد، به ویژه اندیشمندان، روشنفکران و هنرمندانی گفته می شود که افکار، آثار و سبک آن ها تأثیر اجتماعی مشترکی داشته و یا از نظر اعتقادی دارای وحدت نظر باشند(ابراهیم زاده،1388). رابطه ی مکاتب فلسفی و مکاتب تربیتی: این که مربیان و معلمان برای یافتن پاسخ بعضی از سؤالات خود به فلسفه روی می آورند از این جهت است که اصولاً هر مکتب فلسفی دارای بعد تربیتی است؛ و هر مکتب تربیتی هم به دلیل مسائلی که در مورد انسان و هستی برای آن ها مطرح است دارای بعد فلسفی است. به این اعتبار، دو نوع رابطه میان مکاتب تربیتی و مکاتب فلسفی می تواند وجود داشته باشد. 1-    ممکن است یک سری آرای تربیتی منظم و منسجم، به طور مستقیم یا غیر مستقیم، از آراء و عقاید یک فیلسوف یا یک مکتب فلسفی انتزاع شود: برای مثال افلاطون دارای آرای تربیتی مستقلی نیست؛ یعنی در آثار خود، بخش خاصی را به بیانات تربیتی اختصاص نداده و به طور مستقل در مورد آن ها بحثی به میان نیاورده است؛ بلکه این آراء و عقاید را به مثابه ی جزئی از یک نظام بزرگتر که همان آرمان شهر یا مدینه ی فاضله ی او باشد تشریح کرده است. صاحب نظران تربیتی آراء و افکار تربیتی او را از میان سایر نظریه هایش استنتاج کرده و به نظریه منظم و منسجمی تبدیل کرده اند. 2-    گاهی سنن، آداب اجتماعی و نهادهایی در جامعه ای به وجود آمده که منجر به نوع خاصی از تربیت انسان ها شده است؛ و شخصی یا اشخاصی با مطالعه ی این زمینه ها و کارکرد نهادهای اجتماعی، عناصر بنیادی این سنت ها و عملکردها را می شناسند و کشف می کنند و سپس آن ها را به طور منظم و منسجمی تدوین می کنند. در واقع، قبل از این که مکتب فلسفی و یا تربیتی به وجود آید سنت هایی در جامعه شیوع و جریان دارد و نهادهایی ایجاد شده اند که کارکردهایی دارند، یک معلم یا یک متخصص و متفکر تربیتی، با مطالعه ی همه ی آن ها، زمینه های فکری، شناختی و ارزشی آن ها را کشف می کند و به عنوان فلسفه حاکم بر فرآیند تربیتی آن جامعه معرفی می کند (ابراهیم زاده،1388). فیلسوف تعلیم و تربیت: هر فلسفه ی تربیتی معمولاً پیشگامی دارد که فیلسوف آن نامیده می شود. او کسی است که بیش از دیگران به امر آموزش و پرورش پرداخته وسیع تر و عمیق تر از آن ها درباره ی آموزش و پرورش اندیشیده و نظرها و یا آرای تازه و ابتکاری اظهار کرده است. فیلسوف تعلیم و تربیت، کسی است که از ذهن پویا و منسجم برخوردار است. فرزند زمان است و هرگز در گذشته در جا نمی زند بلکه گذشته را فرا می خواند ولی در گذشته نمی ماند و به مسائل تربیتی روز کشورش و حتی جهان می پردازد. فیلسوف تربیتی امروز، جهانی می اندیشد لکن منطقه ای عمل می کند. یعنی در حل تمامی مسائل تربیتی جامعه ی خویش، شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی خود را مورد توجه خاص قرار می دهد(شعاری نژاد،1386). ایده آلیسم و تعلیم و تربیت ایده آلیسم که گاهی پندارگرایی و اصالت تصور و آرمان گرایی نیز نامیده می شود پدیده ها را براساس ایده ال یا آن چه به روح و تصور نسبت داده می شود تفسیر و توجیه می کند و عقل یا ذهن یا روح را مقدم بر ماده می داند. ایده آلیست ها بر این باورند که واقعیت، در پندارها و فکر و ذهن است بیش از این که در به نیروهای مادّی بستگی داشته باشد(شعاری نژاد،1386). بنابراین ایده آلیسم به نظریه هایی گفته می شود که برای روح و ذهن اصالت قائل اند و ذهن، هم توان ادراک کننده و هم موضوعی که درک شده است گفته می شود. ذهن قلمرو مفاهیم و معانی شامل تصور، تصدیق، تفکر، تعقل و اراده آن ها است(آموزگار،1379). اگرچه اهمیت ایده آلیسم به گذشته و تاریخ تعلق دارد، ریشه و مبنای منطقی برخی از عملکردهای کنونی آموزش و پرورش در چشم انداز ایده آلیستی نهفته است. این تصور که آموزش و پرورش فرآیند شکوفا شدن استعدادهایی است که به صورت نهان در کودک وجود دارد، در معرفت شناسی ایده آلیستی ریشه دارد. مفهوم معلم به مثابه ی الگو یا اسوه ی اخلاقی و فرهنگی نیز از ایده آلیسم فلسفی سرچشمه می گیرد، کما این که روش سقراطی که شامل طرح ماهرانه پرسش های موشکافانه به منظور تحریک متعلم در امر یادآوری است نیز چنین است (گوتک،1384). اندیشمندان حوزه ی ایده آلیسم: سقراط، افلاطون،اگوستین، سن توماس آکویناس، دکارت، هگل و برادلی و......     اهداف آموزش و پرورش ایده آلیستی: هدف بارز آموزش و پرورش ایده آلیستی ترغیب دانش آموزان به حقیقت جویی است. جستجوی حقیقت و زندگی بر مدار آن به این معنی است که انسان باید در درجه اول خواستار شناخت حقیقت بوده، آن گاه مایل باشد که در راه نیل به آن از طریق مطالعه دقیق و موشکافانه فعالیت کند. هدف آموزش و پرورش ایده آلیستی آن است که انسان ها شخصاً به خیر، حقیقت و زیبایی گرایش پیدا کنند. آموزش و پرورش ایده آلیستی به منظور آن که دانش آموزان را حقیقت جو بار آورد، اهداف زیر را پیشنهاد می کند: 1-    فرآیند تعلیم و تعلم باید به دانش آموزان کمک کند تا استعدادهایی را که بالقوه در طبیعت انسانی آنان موجود است، تحقق بخشند. 2-    مدرسه به عنوان نهادی اجتماعی باید دانش آموزان را با چکیده سرمایه فرهنگی آشنا سازد، به طوری که بتوانند این میراث فرهنگی را بشناسند، در آن سهیم شوند و سهم خود را گسترش دهند. رابطه معلم و شاگرد در این مکتب فلسفی و تربیتی بر نقش محوری و حساس معلم تأکید زیادی می شود. و همانند همه ی انسان های دیگر ماهیت و شخصیت روحانی شاگرد دارای ارزش والایی است. به این ترتیب، معلم باید برای متعلم احترام قایل شود و او را یاری دهد تا به تحقق کامل ترین حد شخصیت خویش نایل آید. چون معلم الگو و نماینده پخته فرهنگ است، گزینش او کمال اهمیت را دارد. معلم باید مظهر ارزش ها باشد، دانش آموزان را دوست بدارد و شخصی با انگیزه و پرشور باشد(گوتک، 1384). دونالد باتلر برخی از ویژگی هایی معلم مطلوب را معرفی می کند: 1-    برای دانش آموز تجسمی از فرهنگ و واقعیت باشد. 2-    در خصوص شخصیت انسانی متخصص باشد. 3-    در فرایندهای یادگیری صاحب نظر بوده، قادر باشد که تخصص را با اشتیاق درآمیزد. 4-    برای رفاقت دانش آموزان ارزش قایل باشد. 5-    علاقه و یادگیری را در دانش آموزان بیدار کند. 6-     دریابد که اهمیّت اخلاقی تدریس در هدف آن یعنی در به کمال رساندن انسان ها نهفته است. 7-    به تولد دوباره فرهنگ طی هر نسلی کمک کند.     رئالیسم و تعلیم و تربیت رئالیست ها، معتقدند که اعیان اشیا، قطع نظر از آن که موضوع ادراک ما واقع شوند یا نه، وجود دارند. آموزه های عمده ی رئالیسم عبارتند از: 1-    ما در جهانی متشکل از وجود حقیقی زندگی می کنیم که در آن امور گوناگونی هم چون اشخاص و اشیاء وجود دارند. 2-    اعیان جهان واقع، قطع نظر از کاربرد آن ها به دست ما وجود دارند. 3-    با بهره گیری از عقل ممکن است شناختی درباره این اعیان به دست آورد.  4-    معرفت درباره این اشیاء، قوانینی که بر آن ها حاکم است، و روابط آن ها با یکدیگر مطمئن ترین راهنمای سلوک آدمی است. استفاده از برنامه ی درسی موضوع محور نمونه ای از مظاهر برنامه درسی رئالیستی است که امروزه در نظام های تعلیم و تربیتی مشاهده می شود. از اندیشمندان این حوزه ی فکری می توان به ارسطو به عنوان بنیان گذار رئالیسم اشاره کرد. اهداف آموزش و پرورش رئالیستی: هدف غایی آموزش و پرورش رئالیستی همان است که ارسطو به روشنی بیان داشته است یعنی کمک به انسان ها در نیل به خوشبختی از طریق پرورش استعدادهای آنان برای نیل به حداکثر کمال.  بر این اساس اهداف آموزش و پرورش عبارتند از: 1-    پرورش قوه عقل، یعنی عالی ترین قوه انسان از طریق مطالعه ی رشته های سازمان یافته علم و دانش. 2-    ترغیب انسان ها به تعریف خویش از راه صورتبندی انتخاب های خود به شیوه ای عقلانی، شکوفا ساختن خویشتن از راه فعلیت بخشیدن استعدادهای خود برای حداکثر کمال، و یگانه و یکپارچه ساختن خود از طریق تنظیم نقش ها و تقاضاهای گوناگون زندگی بر وفق نظمی عقلایی و سلسله مراتب وار (گوتک، 1384). از این دیدگاه آموزش و پرورشی موفق نامیده می شود که معرفت لازم را برای بقا و ادامه ی زندگی در دنیای طبیعی را به محصلان بدهد و هدف آموزش و پرورش باید تلاش در جهت مواجه ساختن دانش آموزان با واقعیت های زندگی باشد و افرادی بار آیند که از زندگی سالم و خوش برخوردار شوند، روشن و درست بیندیشند، و دارای اخلاق نیکو و بدن سالم باشند(شعاری نژاد، 1386).       رابطه معلم و شاگرد معلم در زمینه ماده درسی و روش تدریس دارای دانش و مهارت است که می توان گفت پرورشکاری حرفه ای است. معلمان باید هم در زمینه هنرها و هم علوم لیبرال از تعلیم و تربیتی همگانی برخوردار شده باشند. معلمان باید در تربیت دانش آموزان متخصص باشند. یادگیرنده به عنوان فردی تلقی می شود که ذاتاً از حقوق انسانی خودفرمانی، خودشکوفایی، و خودسامانی بهره مند است. دانش آموزان که سعی دارند در زمینه ی معارف بشری به رشد و کمال دست یابند، این حق را دارند که متخصصانی تربیت یافته و بهره مند از آموزشی حرفه ای را به عنوان معلم در کنار خود داشته باشند(گوتک، 1384). پراگماتیسم و تعلیم و تربیت پراگماتیسم یا عمل گرایی یا تجربه گرایی یا اصالت عمل معتقد است که، حقیقت حکمی موقتی است که از تجربه اخذ شده باشد(گوتک، 1384). عمل گرایی عبارت است از نوعی گرایش، روش و یا فلسفه ای که نتایج عملی و افکار و معتقدات آدمی را معیار اساسی تعیین ارزش و حقیقت آن ها می داند(شعاری نژاد،1386). از اندیشمندان این حوزه ی فکری می توان به جان دیویی به عنوان بنیان گذار و افرادی مانند؛ ویلیام جیمز و جورج هربرت مید اشاره کرد. اهداف آموزش و پرورش عمل گرایی 1-     افکار به تنهایی برای واقعیت کافی نیستند و عمل روی آن ها برای تعیین ارزش، ضرورت دارد. 2-    تنها آزمون معتبر حقیقت در افکار و عقاید این است که به حل رضایت بخش مسائل به کار رود. 3-    باید به زمان حال پرداخت نه گذشته، که پرداختن به گذشته از خصایص برجسته ی آرمان گرایی و واقع گرایی است. 4-    باید روی تغییر تأکید کرد که تنها واقعیت است. 5-    برای حل مسائل موجود باید از روش علمی استفاده کرد. 6-     حقیقت به شرایط و اوضاع موجود بستگی دارد و چیز مطلقی نیست. 7-    تجربه واسطه یا میانجی افکار و اعمال است و آمیختگی آن ها را منعکس می کند. معلم و دانش آموز عمل گرا معلم و دانش آموز پیرو عملگرایی معمولاً از ویژگی های زیر برخوردار هستند: 1-    معلم پیوسته به محصلانش کمک می کند که این حقیقت را دریابند و بپذیرند که همواره قابل تغییر هستند. 2-    دانش آموزان با پرسش های ارزشی درگیر هستند که به رشد و تکامل اجتماعی آنان منجر می شود. 3-    معلم به دانش آموزان آموزش می دهد که برای وارسی حقیقت و حل مسائل، روش علمی را به کار ببرند. 4-    دانش آموزان با در نظر گرفتن وحدت آموخته های خود  در موقعیت های واقعی به حل مسائل می پردازند. 5-    معلم یادگیری دانش آموزان را چنان پیش می برد که دانش آموزان مستقیماً به فرآیند تحقیق کشانده شوند. 6-     معلم دانش آموزان را با مسائلی مواجه می کند که حل کردن آن ها مستلزم تلاش شخصی باشد(شعاری نژاد،1386) اگزیستانسیالیزم و تعلیم و تربیت اگزیستانسیالیزم یا فلسفه ی اصالت وجود یا وجودگرایی، عنوان سهل و ساده ای بوده است که به مجموعه ای از عصیان های کاملاً متفاوت علیه فلسفه های سنتی، به ویژه علیه تلاش هایی که برای تشکیل نظام های فکری انتزاعی و منظم به عمل آمده، داده شده است. به عقیده ی برخی اگزیستانسیالیزم را می توان به عنوان نوعی اندیشه ی فلسفی تلقی کرد که بر یگانگی و آزادی فرد در برابر گروه، جماعت یا جامعه ی توده وار تأکید می کند. افزون بر این، این مکتب بر این امر تکیه می کند که همه مردم در قبال معنی و مفهوم زندگی خود و ایجاد ماهیت یا تعریف هویّت خویش مسئولیت کامل دارند( گوتک، 1384). وجودگرایی به آزادی انسان، توجه بیشتر و خاصی دارد و او را در انتخاب، آزاد می داند و از همین آزادی در انتخاب است که مسئولیت پیدا می شود. انسان خالق افعال و سازنده ی یا تعیین کننده ی مسیر خویش می باشد. به عبارت دیگر، سرنوشت انسان به دست خودش است. بنابراین، مسئولیت چگونگی زندگی او به عهده ی خودش است(شعاری نژاد، 1386). از اندیشمندان این حوزه ی فکری می توان به سورن کی یر که گارد، نیچه، داستایوسکی، یاسپرس و  ژان پل سارتر اشاره کرد. اهداف آموزش و پرورش اگزیستانسیالیستی به نظر طرفداران اصالت وجود، هدف عمده ی تربیت، خدمت به انسان است. تربیت باید انسان را در پیدا کردن آگاهی لازم و درست از خویشتن یاری کند. هدف های مهم و خاص آموزش و پرورش از نظر اگزیستانسیالیزم عبارتند از: 1-    رشد و گسترش آگاهی فرد 2-    فراهم آوردن فرصت برای انتخاب آزاد و اخلاقی 3-    تشویق خود شناسی 4-    رشد و تکامل احساس مسئولیت شخصی یا مسئول بار آوردن شخص رابطه معلم و شاگرد معلم در تدریس خود باید روش و فن دموکراتیک و غیر مستقیم را به کار ببرد. معلم برنامه ریزی های درسی خود را بر پایه ی نیازها و هدف های فردی دانش آموزان و کمک به آن ها انجام دهد. معلم باید از اجبار و تحمیل در یادگیری خودداری کند و به طور غیر مستقیم، فرصت ها و امکان هایی را فراهم آورد که دانش آموزان به یادگیری برانگیخته شوند و شخصاً فعالیت کنند( شعاری نژاد، 1386). فلسفه تحلیلی و تعلیم و تربیت تحلیل فلسفی یا فلسفه ی تحلیلی، یکی از جنبش های معاصر فلسفه ی آموزش و پرورش است که وظیفه خود را بررسی و طبقه بندی زبان گفتارهای معمولی و علمی تلقی می کند. تحلیل گران فلسفی علاقه مند به فلسفه ی آموزش و پرورش، تلاش می کنند تا زبان مربوط به تدریس و یادگیری  و صورت بندی اهداف و سیاست های تربیتی را با دیدی انتقادی بررسی کنند. و معتقدند که  بسیاری از قضایا و پرسش های فیلسوفان از درست درنیافتن منطق زبان سرچشمه می گیرد. فیلسوفان تحلیلی به موازات بررسی، طبقه بندی و حقیقت یابی درباره ی زبان متداول و علمی، تلاش می کنند که به جای ابداع نظام های فلسفی و ایدئولوژیک، به تثبیت معانی بپردازند. این فلاسفه سعی دارند تا مفروضات بنیادی و دیدگاه های متعارض را شناسایی و روشن کنند. آن ها این مهم را از طریق مطالعه ی تعاریف عملیاتی اصطلاحاتی که به کار برده می شوند، تحقق می بخشند. فلسفه تحلیلی از دو طریق می توانند به آموزش و پرورش کمک کنند: 1-    اصطلاحات رایج در حوزه ی تعلیم و تربیت مانند: برابری فرصت های یادگیری، آموزش و پرورش کیفی، مدارس مؤثر و ... را به کلماتی مفهوم تبدیل کنند 2-    یا مهمل بودن این اصطلاحات را نشان دهند. اندیشمندان این حوزه ی فکری؛ جی. ای. مور و برتراند راسل هستند که به عنوان بنیان گذاران این جنبش فکری به حساب می آیند. اهداف آموزش و پرورش تحلیل فلسفی 1-    فراهم ساختن زمینه ی بررسی نقادانه ی زبان و اصطلاحات آموزش و پرورش 2-    کاوش درباره ی مراوده های کلامی که در موقعیت های تعلیم و تعلم برقرار است. 3-    روشن ساختن هدف ها و سیاست هایی که جریان آموزش و پرورش را هدایت می کنند. و نهایتاً این که هدف آموزش و پرورش بر اساس این رویکرد فلسفی، پیشبرد رشد و تکامل ذهنی و اجتماعی فرد است. فلسفه مادی دیالکتیکی و تعلیم و تربیت اندیشه های مادی گرایانه در اروپا پس از انقلاب صنعتی و رشد علوم اجتماعی در قرن نوزدهم رشد و گسترش یافت که نتیجه ی آن نفی فلسفه های متافیزیکی و دینی در این جوامع بود. مارکس و انگلس پایه گذاران اصلی ماده گرایی دیالکتیک بودند که در اندیشه ی بنای جامعه ای نوین بر مبنای این فلسفه زحمات زیادی کشیدند. در هستی شناسی ماده گرایی اساس و حقیقت هستی ماده است و پدیده هایی مانند روح، تفکر و شعور نیز شکلی از ماده تلقی می شوند. آن ها با نفی وجود یک خالق برای جهان و طبیعت، کلیه ی قوانین حاکم بر جهان را ذاتی ماده می دانند که به طور جبری از آن ها تبعیت می کند(شریعتمداری،1388). آموزش و پرورش مبتنی بر فلسفه ی مادی دیالکتیک تربیت ماده گرایان بر مبنای تکامل زیستی و تاریخ استوار است  و می گویند در تربیت شاگردان باید مراحل رشد آن ها را با مراحل تکامل گذشته بشریت تطبیق داد. هدف تربیت در این مکتب رشد کامل انسان است. که مشخصه ی اصلی آن پیدایش قابلیت برانگیختگی در جهت رشد و کمال، کسب اطلاعات و معلومات و چند پیشه بار آمدن شاگردان است تا بتوانند طبق نیازهای اجتماعی و با علاقه ی شخصی در خدمت جامعه باشند. و با داشتن سلامت کامل عقلانی و جسمانی به صورت کارگرانی با فرهنگ و دارای گرایش های خالص سوسیالیستی درآیند. در این مکتب، تربیت بر سه عامل استوار است که عبارتند از: کار، طبیعت و جامعه. تربیتی که بر ارزش شناسی خاص ماده گرایان دیالکتیکی استوار است سه ویژگی عمده دارد که عبارتند از: 1-    تربیت در خدمت حکومت و سیاست. 2-    تلفیق کار و آموزش. 3-    تربیت با هدایت و رهبری طبقه کارگر. تربیت مبتنی بر این مکتب با عرضه ی نظریه ی آموزش همگانی و نفی آموزش و پرورش نخبه پرور باعث دگرگونی تفکرات تربیتی شده است. از دیگر محاسن تربیت در این مکتب پرورش تفکر انتقادی در شاگردان است که موجب ایجاد تغییر و تحول در این جوامع می شود؛ نیز رویکرد تلفیق کار با آموزش و تفکر و تجربه نیز باعث ایجاد تحولات قابل توجه در تعلیم و تربیت معاصر شده است( ابراهیم زاده، 1388). فلسفه تربیتی اسلام   متون اسلامی از یک طرف جهان شناسی به خصوصی را عرضه می کند که با معرفت فلسفی، هم افق و سازگار است و از طرف دیگر، بر تفکر و اندیشه در این معارف اصرار می ورزد و آن  را از واجبات شرعی می شمارد. قرآن کریم پیوسته انسان ها را به تفکر در خلقت آسمان ها و زمین و شناخت صنع الهی دعوت می کند. پیشوایان دین نیز همواره مجال پرسش درباره ی این مسائل را به مردم داده اند و ایشان را به این امر تشویق کرده اند. بنابراین، فلسفه ی اسلامی فلسفه ای است که محتوای اصلی و ستون فقرات آن را دیدگاه های ژرف کتاب و سنت نسبت به جهان هستی تشکیل می دهند و شکل و صورت چگونگی تبیین و استدلال در آن به شیوه ی فلاسفه است(طالب زاده، 1389). مفهوم اسلامی تربیت با توجه به این که در اندیشه ی اسلامی، خداوند، خیر بنیادین و بنیاد خیر محسوب می شود. هدف غایی تربیت در اسلام را می توان الهی شدن آدمی و به تعبیر دیگر، دست یازیدن به حیات پاک دانست. براین اساس، می توان مفهوم تربیت را به این نحو تعریف کرد: "شناخت خدا به عنوان ربّ یگانه ی جهان و انسان، برگزیدن او به عنوان ربّ خویش، و تن دادن به ربوبیت او و تن زدن از ربوبیت غیر."(جمعی از مؤلفان، 1387) ویژگی های تربیت اسلامی 1-    تربیت الهی: تربیت اسلامی از منبع وحی سرچشمه می گیرد و از این رو تربیتی دینی، الهی و معنوی محسوب می شود. 2-    تربیت عقلانی: یکی از ویژگی های اساسی تربیت اسلامی مهم تلقی کردن عقل و نقش آن در پرورش شخصیت افراد است. چنان که خداوند متعال انسان را از دو طریق هدایت می کند: اول به وسیله ی انبیاء( رسولان ظاهری)  و دوم از طریق عقل(رسول باطنی). بنابراین پایه و اساس تعلیم و تربیت اسلامی پرورش جنبه ی عقلانی شخصیت آدمی است. پس با توجه به دو ویژگی ذکر شده تربیت اسلامی تربیتی است، معنوی و عقلانی. هدف های تربیتی از نظر اسلام -         پرستش خدا به عنوان هدف اساسی تربیتی -         تقوا -         تعلیم حکمت -         عدالت خواهی -         تکامل انسان -         برادری و همکاری -         دوستی با ملل -         پرورش نیروی تفکر -         پرورش روح اجتماعی -         پرورش شخصیت اخلاقی -         و... روش های تربیتی اسلام -         عبادت -         تلفیق ایمان و عمل -         توأم ساختن علم و عمل -         تربیت عملی یا پیروی از سیره ی پیامبر و پیشوایان دینی -         پیروی از عقل در تربیت اسلامی -         امر به معروف و نهی از منکر -         مجاهده در راه حق -         پاداش و تنبیه -         توبه -         پند و اندرز دادن -         تربیت از طریق ذکر مثال -         تربیت از طریق جلب توجه به سرگذشت اقوام و ملل چرا معلمان به آموختن فلسفه تعلیم و تربیت نیاز دارند؟ با توجه به موارد بیان شده به این سوال می توان چنین پاسخی را ارائه کرد: هر معلمی می داند که آموزش و پرورش ابزار نیرومندی برای شکل بخشیدن به زندگانی فردی و اجتماعی است. هنگامی که معلم درباره ی نقش خویش به تأمل می پردازد، دل مشغولی خود را نسبت به اموری که فوریت عملی دارند رها ساخته، درباره ی نظریه ای که قوام و دوام عمل تربیت به آن وابسته است، به تفکر می پردازد. از آن جا که تدریس فعالیتی اخلاقی است، مستلزم تلفیق دقیق نظریه و عمل است. نظریه بدون عمل ناکافی است و عملی که از هدایت نظریه بی بهره باشد راه به جایی نمی برد. چون تدریس مستلزم نظریه و عمل است، دارای دو بعد نظری و عملی است. تدریس دارای اثراتی است که از وقایع آموزشی بلافصل کلاس درس فراتر می رود. نحوه ی برخورد معلمان با دانش آموزان به تصور آنان از ماهیت انسان بستگی دارد. آموزش موضوعی دارد یعنی درباره ی مهارت یا معرفتی است. دیدگاهی که فرد درباره ی واقعیت دارد، درک او را تعیّن می بخشد. وقتی که معلم مفهوم واقعیت و ماهیت انسان و جامعه را مورد تأمل قرار می دهد، درباره ی آموزش و پرورش فیلسوفانه می اندیشد. سخن پایانی پس از آشنایی با فلسفه تعلیم و تربیت انتظار می رود تا ما بتوانیم: 1-    اندیشیدن انتقادی را حق مسلم همه ی مردم بدانیم و خود یاد بگیریم تا از این حق استفاده کنیم 2-    مسائل واقعی را از مسائل غیر واقعی در حوزه تعلیم و تربیت تشخیص دهیم. 3-    بتوانیم مسائل را درست تحلیل کنیم تا درست حل کنیم. 4-    مسائل تربیتی جامعه را مسائل و مشکلات خود بدانیم. 5-    در حل مسائل آموزش و پرورش جامعه ی خود شرکت فعال داشته باشیم. 6-     داوری منطقی را بر داوری عاطفی ترجیح دهیم، که تعصب و پیشداوری در علم فلسفه، روشن ترین نشانه ی نادانی است. 7-    الگوی آشکار درست اندیشی، آزاد اندیشی، واقع بینی، آزادمنشی، کردار پسندیده و گفتار منطقی باشیم(شعاری نژاد، 1386). منابع: -         ابراهیم زاده، عیسی ( 1388). فلسفه تربیت. تهران: دانشگاه پیام نور -         ایروانی، شهین و شرفی، محمد رضا و یاری دهنوی، مراد(بی تا). چرا معلمان به آموختن فلسفه تعلیم و تربیت نیاز دارند؟ فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره93. صفحات:67-33. تهران: وزارت آموزش و پرورش -         آموزگار، محمدحسن(1379). فلسفه و مکتب های تربیتی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی -         پاپکین، ریچارد و استرول، آروم (1376). کلیات فلسفه ترجمه: سیدجلال الدین مجتبوی. تهران: انتشارات حکمت -         تقی پورظهیر، علی (1388).اصول و مبانی آموزش و پرورش. تهران: دانشگاه پیام نور -         جمعی از مؤلفان(1387) تربیت. اهواز: دانشگاه شهید چمران -         خواساری، محمد (1387). منطق. سال سوم متوسطه. تهران: وزارت آموزش و پرورش -         شریعتمداری، علی (1388). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: انتشارات امیرکبیر -         شعاری نژاد، علی اکبر ( 1386). فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارات امیرکبیر -         طالب زاده، احمد (1388). فلسفه. سال سوم متوسطه. تهران: وزارت آموزش و پرورش -         طالب زاده، احمد(1389). فلسفه. دوره پیش دانشگاهی. تهران: وزارت آموزش و پرورش -         گوتک، جرالد ال(1384). مکاتب فلسفی و آراء تربیتی. تهران: انتشارات سمت -         نقیب زاده، میرعبدالحسین (1388). نگاهی به فلسفه آموزش و پرورش. تهران: انتشارات طهوری

 

مقاله ای کامل در مورد گرفتگی عضلانی

مقاله ای کامل در مورد گرفتگی عضلانی

گرفتگی عضلات یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد درد شدید در پشت و گردن افراد است. این درد اگرچه گاهی با بعضی روش‌های سنتی معمول قابل کنترل است و نیازی به درمان از طریق روش‌های جراحی ندارد، اما در صورت مشاهده بعضی علائم باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

گرفتگی عضلات یکی از عکس‌العمل‌های حفاظتی و طبیعی بدن نسبت به مشکلاتی است که در ماهیچه یا رشته‌های عصبی اطراف آن پیش آمده است. گرفتگی پشت ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. معمولا حرکات ناگهانی نامناسب ممکن است باعث کشش‌های شدید در بافت ماهیچه‌ای و عصبی این قسمت شده و درد و ناراحتی برای ما ایجاد کند. گرفتگی عضلات پشت گاهی هم می‌تواند نشانه‌ای از وجود صدمات و مشکلات در قسمت‌های درونی خود ستون فقرات مثل مهره‌ها یا دیسک‌ها و زردپی‌ها (رشته‌های پیوندی که مهره‌ها را به هم متصل می‌کنند) باشد.

این درد معنی ‌دار

از اولین نشانه‌های گرفتگی عضلات، درد شدیدی است که بسته به موقعیت ناحیه صدمه‌ دیده، در پشت یا گردن ظاهر می‌شود. این درد که با انقباض دردناک ماهیچه همراه است، ممکن است بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.

این درد و انقباض معمولا دو هدف دارد: یکی این که شما را متوجه وجود مشکل در بدنتان کند و دیگر این که حرکات شما را محدود سازد تا مانع صدمات بیشتر در آن ناحیه از بدنتان گردد. این علائم معمولا‌ بر اثر فعالیت بدنی زیاد تشدید می‌شوند و عموما پس از یک دوره استراحت، کمتر شده یا از بین می‌روند.

چه باید کرد؟

بیشتر اوقات اگر گرفتگی عضله علت پزشکی جدی نداشته باشد، با یک دوره درمانی ساده در چند روز یا چند هفته بهبود پیدا می‌کند. اما اگر هر یک از علائم زیر را در خود مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید:

* تغییر در نحوه عملکرد روده‌ها و مثانه، به طوری که در کنترل آنها دچار مشکل شوید.

* ضعف ماهیچه‌ها در ناحیه بازوها و ساق پاها و عدم تعادل هنگام راه ‌رفتن، و احساس کاهش تــدریجــی توانایی در طی مسیری که معمولا به راحتی پیاده‌روی می‌کرده‌اید.

* احساس گسترش درد و بی‌حسی در دست و پا به ویژه هنگام عطسه، سرفه یا موقع نشستن.

* بدتر شدن درد در حالت دراز کشیدن و بی‌خوابی در طول شب از شدت درد.

* درد همراه با تب، کاهش وزن و دیگر نشانه‌های بیماری.

اگر هیچ یک از علائم ذکر شده در بالا را نداشتید، شاید با انجام کارهایی بتوانید خودتان درد و گرفتگی ماهیچه‌هایتان را کاهش دهید، یا بعضی از علائم آزاردهنده و مشکل‌ساز آن را از بین ببرید.

از تو حرکت

انجام فعالیت‌های روزانه و معمول (البته شاید با سرعت کمتر و مطمئنا با خودداری از انجام کارها و حرکاتی که ممکن است دوباره شما را دچار مشکلاتی کند) بهترین و مناسب‌ترین راه برای شروع یک دوره ی درمانی است. استراحت کوتاه‌ مدت مشکلی ایجاد نخواهد کرد،اما خوب است بدانید که انجام فعالیت‌های سبک، بهبود وضعیت شما را تسریع می بخشد. بنابراین از دراز کشیدن و استراحت‌های طولانی ‌مدت خودداری کنید.

کمپرس سرد

در ۷۲ ساعت (سه روز) اولیه‌ پس از شروع گرفتگی عضلات،‌ فورا تعدادی قطعه یخ را در کیسه و سپس پارچه‌ای بپیچید و حداکثر ۲۰ دقیقه روی موضع دردناک قرار دهید. این کار را چندین بار در طول روز تکرار کنید. کمپرس سرد، درد و ورم ناحیه دردناک را کاهش می‌دهد و با بی‌حس کردن بافت عضلانی آن منطقه، تحریکات عصبی را کم می‌کند.

البته باید مراقب باشید، زیرا کمپرس سرد طولانی (بیش از ۲۰ دقیقه) در ناحیه مورد نظر می‌تواند باعث انقباض بیشتر عضلات و افزایش درد شود.

کمپرس گرم

پس از گذشت سه روز از آغاز درد ، می‌توانید روش کمپرس گرم را شروع کنید. کمپرس گرم باعث شل ‌شدن ماهیچه‌های منقبض‌ شده و افزایش جریان خون در آنها می‌شود. این کار حتما باید پس از ۷۲ ساعت اولیه گرفتگی عضلات آغاز شود تا التهاب فروکش کند. استفاده از گرمای مرطوب بهتر از گرمای خشک است، زیرا میزان از دست‌دهی آب بدن را کاهش می‌دهد. برای این کار می‌توانید از انواع کمپرس‌های مرطوب مانند کیسه‌های آب‌ گرم مخصوص کمپرس، حمام آب‌گرم یا جکوزی استفاده کنید.

داروهای ضد‌درد و آرام‌بخش

انواع داروهای ضد درد مانند آسپیرین، ایپوبروفن، استامینوفن یا ناپروکسن می‌توانند درد را کاهش دهند و ورم و گرفتگی عضلات را کم کنند. داروهای متنوعی وجود دارند که بدون نیاز به نسخه پزشک قابل‌‌ خریداری هستند، اما حتما در مورد مصرف آنها با پزشک مشورت کنید. او به شما کمک می کند تا مناسب‌ترین دارو را تهیه کنید.

موضع‌بند‌های طبی

استفاده کوتاه‌ مدت از سینه ‌‌بند‌های طبی نیز می‌تواند برای کاهش درد گرفتگی عضلات مفید باشد. این‌گونه تجهیزات طبی(سینه‌بند یا گردن‌بند طبی) با ثابت نگه‌ داشتن و گرم کردن ماهیچه‌های محل مورد نظر، درد را کاهش می دهند. فراموش نکنید که در مورد استفاده از انواع کمربند، گردن‌بند و سینه‌بندهای طبی و سایز و نوع مناسب آن حتما با پزشک خود مشورت کنید تا راهنمایی‌های لازم را به شما بدهد.

البته هرگز روی این نگهدارنده‌های خارجی برای درازمدت حساب نکنید، زیرا رها گذاشتن عضله‌ها و اجازه حرکت به آنها می‌تواند برای بهبود مشکلات و صدمات شما مفید باشد.

اگر هیچ یک از روش‌های پیشنهادی بالا کارساز نبود و با هیچ‌کدام از مراقبت‌های خانگی نتوانستید درد، التهاب و گرفتگی عضلات خود را کم کنید، حتما به مراکز درمانی مراجعه کنید؛ شاید آنها روش‌های مراقبتی و درمانی دیگری را به شما ارائه بدهند.

عضله هم بگیر نگیر داره

برای جلوگیری از ایجاد دوباره صدمات در پشت و گردن و پیشگیری از گرفتگی دردناک عضلات باید قدرت و توانایی‌ عضلات خود را زیاد کنید و برای انعطاف‌پذیری ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و زرد‌پی‌هایی که ستون فقرات پشت‌تان را نگهداری ‌می‌کنند، برنامه‌ریزی و تلاش کنید. روش‌های زیر به این منظور پیشنهاد می‌شود:

* برای انجام ورزش‌های هوازی سبک – که به پشت و ستون فقرات و مفاصل فشار وارد نمی‌کنند – مثل دوچرخه ‌سواری ،پیاده ‌روی یا شنا برنامه‌ریزی کنید. اگر ورزش در فضای باز برایتان ممکن نیست، از دستگاه‌ها و وسایل ورزشی مانند دوچرخه‌های ثابت و … که در سالن‌های ورزشی موجود هستند، استفاده کنید. حتی می‌توانید یکی از آنها را خریداری کرده و در خانه داشته باشید و مرتبا از آن استفاده کنید.

* با تقویت عضلات شکم و پشت خود (بدن ‌سازی) یک سینه‌ بند طبی طبیعی برای نگهداری ستون فقرات خود خواهید داشت.

* کشش آرام عضلات، انعطاف‌پذیری آنها را زیادتر می‌کند. همچنین باعث می‌شود خون بیشتری به سمت عضلات‌تان جریان پیدا کند.

اگر آنقدر خوش‌شانس بوده‌اید که هیچ وقت دچار گرفتگی شبانه عضله پا نشده‌اید، ممکن است دچار گرفتگی عضله ناشی از نویسندگی یا گرفتگی عضلانی ناشی از ورزش شده باشید. هریک از این حالات با درد یا انقباض ناگهانی و شدید عضلانی همراه است؛ با وجود این که عملکرد ماهیچه طبیعی است و بین مراحل حمله، هیچ دردی وجود ندارد. همه این حالات گرفتگی عضله نام دارند، ولی هریک از آنها در شرایط مختلف رخ می‌دهند و بنابراین درمان‌های آنها نیز متفاوت است.
یک تصور نادرست این است که گرفتگی‌های عضلانی ناشی از پتاسیم، سدیم یا کلسیم غیرطبیعی بدن است. در حقیقت، در بیشتر گرفتگی‌های عضلانی مقدار این مواد در بدن طبیعی است و درمان برای تجدید این مواد معدنی که الکترولیت نامیده می‌شوند، تاثیر چندانی ندارد.پاهایی که مزاحم خوابند
علت گرفتگی عضلانی شبانه پاها ناشناخته است. به نظر می‌رسد که تکرار این حالت با افزایش سن بیشتر می‌شود، ولی ارتباط واضحی با مشکلات گردش خون یا التهاب مفاصل ندارد. ارزیابی افرادی که دچار این مشکلند، معمولا شامل اندازه‌گیری قند خون، الکترولیت‌ها و مواد معدنی (مانند پتاسیم، سدیم، منیزیم و کلسیم)‌ می‌شود.در بین افرادی که از این وضعیت رنج می‌برند، بندرت می‌توان علت مشخصی را پیدا کرد.بعضی از مطالعات گرفتگی عضلانی شبانه پاها را با دیابت، صافی کف پا، نشستن طولانی و از دست دادن آب و نمک بدن (مثلا از ورزش)‌ مرتبط دانسته‌اند. داروهایی که باعث تغییر الکترولیت‌ها می‌شوند، مانند داروهای مدر که باعث از دست رفتن نمک‌ها یا پتاسیم می‌شوند نیز ممکن است در به وجود آمدن این حالت نقش داشته باشند.درمان مشخصی برای گرفتگی عضلانی شبانه پاها وجود ندارد، ولی این موارد در بعضی از افراد نتایج مناسبی داشته‌اند:
ورزش منظم و استفاده از نرمش‌های کششی، نوشیدن مایعات کافی قبل و بعد از ورزش، گرم کردن ماهیچه‌ها قبل از خواب و پوشیدن کفش‌های طبی.داروها نقش ثابت شده‌ای در درمان گرفتگی عضلانی شبانه پاها ندارند، اما برخی مردم داروهای زیر را مفید می‌دانند:
کدیین، شل‌کننده‌های عضلات، ویتامینE، دیفن هیدرامین، ورایامیل و گاباپتیتن. اما ارزش این داروها هنوز به طور علمی به اثبات نرسیده است. اگرچه گرفتگی عضلانی شبانه پاها خطرناک نیست، ولی بسیار دردناک است و مانع خوابیدن می‌شود.گرفتگی عضلات در هنگام ورزش
هیچ چیز نمی‌تواند به اندازه گرفتگی عضله، مانع ادامه ورزش شود. گرفتگی عضله ران از شایع‌ترین انواع گرفتگی عضلانی هنگام ورزش است که معمولا در مناطق گرم و مرطوب رخ می‌دهد. با وجود این‌که این وضعیت شایع است، علت آن مشخص نیست. به نظر برخی متخصصان، خستگی ماهیچه علت آن است. گرفتگی عضلانی بیشتر در ورزشکارانی که خوب تمرین نکرده‌اند و قبل از رسیدن به شرایط فیزیکی مناسب اتفاق می افتد. به نظر دیگران، کم‌آبی بدن و عدم تعادل الکترولیت‌ها علل اصلی بروز این حالت است؛ اگر چه آزمایش خون برای الکترولیت‌های معمول (مانند سدیم و پتانسیم) طبیعی است.
در حقیقت بیشتر مواقع علت واضحی برای این مساله پیدا نمی‌شود، مگر در مورد ورزشکارانی که برای مدت طولانی ورزش می‌کنند یا ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند. در این مواقع، کم آبی بدن و عدم تعادل الکترولیتی در گرفتگی عضلات نقش دارد.پس بهترین راه برای ورزش کردن چیست؟
گرم کردن برای مدت ۱۰ ۵ دقیقه در ابتدای فعالیت ورزشی و انجام حرکات کششی قبل و بعد‌از ورزش مفید است. مایعات بیشتری مصرف کنید، و حرکات ورزشی را آرام آغاز کنید.
پیش‌بینی این‌که چه وقت دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید دشوار است، اما باید بدانید که گرفتگی‌ها در بیشتر موارد رفع می‌شوند و مشکل دراز مدتی برای ورزش کردن به وجود نمی‌آورند. وقتی دچار این حالت شدید، بهتر است ورزش را متوقف کنید و حرکات کششی انجام دهید تا گرفتگی برطرف شود.بیماری‌های مرتبط با گرفتگی عضلانی
بیشتر افرادی که گرفتگی عضلانی دارند، کاملا سالم هستند، اما گاهی اوقات گرفتگی‌ها می‌توانند نشان از ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای باشند.حالات و بیماری‌های مرتبط با گرفتگی عضلانی عبارتند از:
بیماری‌های متابولیک ماهیچه مانند انواع دیستروفی ماهیچه‌ای شامل دیستروفی میوتونیک، ممکن است باعث گرفتگی عضلانی شوند. دیالیز (فرآیند تصویر خون در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه) اغلب با گرفتگی عضله همراه است. کم کاری تیروئید و پارکینسون از دیگر بیماری‌هایی هستند که می‌تواند موجب گرفتگی عضلانی شوند.* بی‌کفایتی مزمن عروقی خود علت نامشخصی دارد اما گرفتگی عضلانی در این افراد به علت گردش خون ضعیف در سیاهرگ‌های پا دیده می‌شود.* حاملگی احتمالا به علت کاهش منیزیم خون باعث این حالت می‌شود.* اختلالات تنظیم قندخون مانند دیابت و کاهش قند خون نیز می‌توانند با گرفتگی عضلانی همراه باشند.* بعضی از داروهای آسم، فشارخون، قلب و شیمی‌درمانی نیز موجب بروز این وضعیت می‌شوند.* اگر به گرفتگی شدید یا طولانی مدت پاها دچارید، یا به یکی از بیماری‌های گفته شده مبتلا هستید، برای درمان بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.چرا باید به گرفتگی عضلانی اهمیت دهیم؟
باوجود این که گرفتگی عضلانی خطرناک نیست، اما باعث ناراحتی افراد سالم می‌شود و گاهی هنگام شنا کردن می‌تواند جان شما را تهدید کند. درد، کیفیت زندگی را پایین می‌آورد و بعضی گرفتگی‌های عضلانی خواب را برهم می‌زنند و باعث می‌شوند که فرد در روز خسته باشد و تمرکز کمی برای انجام کارها داشته باشد.افرادی که گرفتگی ماهیچه دارند، به دنبال درمان طبی می‌گردند و اگر برای درمان این مشکل برایشان دارو تجویز شود، ممکن است به عوارض ناشی از آن دچار شوند. بعضی وقت‌ها مجبورید برای رهایی از یک مشکل، بهای گزافی بپردازید. اگر جزو نادر افرادی باشید که مبتلابه بیماری زمینه‌ای همراه با گرفتگی عضلانی هستند، باید بدانید که تشخیص آن بیماری زمینه‌ای بسیار مهم است.
لازم نیست حتما ورزشکار باشید. برای همه ما پیش آمده که دچار درد شدید و سفتی در بدن یا به اصطلاح گرفتگی عضلانی شده باشیم. اما این گرفتگی عضلانی چیست؟ برای عمل طبیعی انقباض عضلات بدن نیاز به مقادیر کافی چربی، قند، اکسیژن و مواد معدنی است. در حضور این مواد عضلات از طریق پیام‌هایی که مغز به آنها می‌فرستد کنترل می‌شوند. اگر هر کدام از این عوامل به میزان مورد نیاز فراهم نباشند یا پیام‌های مغز دچار مشکل شود، عضلات انقباض پیدا کرده و در همان حالت باقی می‌مانند. به این حالت اصطلاحا گرفتگی عضلانی می‌گویند.
علت چیست؟کاهش یا افزایش کلسیم، سدیم و پتاسیم در خون می‌تواند موجب انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به حالت اول شود.یکی از عوامل گرفتگی، مصرف داروست. بعضی از داروها می‌توانند موجب گرفتگی عضلانی شوند. به عنوان مثال داروهای ادرارآور که تعادل پتاسیم و منیزیم بدن را بر هم می‌زنند، موجب گرفتگی عضلانی می‌شوند.
گرفتگی عضلانی در هنگام خواب، معمولا به علت فشردگی یک عصب به وجود می‌آید. اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممکن است که عصبی تحت فشار قرار گیرد، در این هنگام یک پیام از محل فشردگی آغاز و به عضله مربوط به آن امتداد می‌یابد.گرفتگی‌های عضلانی پس از فعالیت شدید ورزشی معمولا به علت از دست دادن آب بدن است.دلیل مهم گرفتگی‌های عضلانی در ابتدای فعالیت عضلانی ناکافی بودن جریان خون در عضله است.نگه داشتن یک اندام به حالتی ثابت برای مدت طولانی و یا کار کشیدن بیش از حد آن نیز می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود.درمان‌در لحظه‌ای که عضله‌ای دچار گرفتگی شده باشد، بدون در نظر گرفتن عامل ایجادکننده، می‌توان عضله را توسط یک دست کشیده و به طور متناوب با دست دیگر آن را ماساژ داد. این صحنه را حتما بارها در مسابقات فوتبال دیده‌اید. در بیشتر اوقات اگر گرفتگی عضله در افراد علت پزشکی جدی نداشته باشد، با یک دوره درمانی ساده در چند روز یا چند هفته بهبود پیدا می‌کند. برای بهبود سریعتر در ۷۲ ساعت اولیه‌ شروع گرفتگی عضلات‌ فورا با یخ کمپرس سرد انجام می‌دهند. البته مراقب باشید کیسه یخ حداکثر ۲۰ دقیقه روی موضع دردناک قرار گیرد. ماندن طولانی و بیش از ۲۰ دقیقه موجب انقباض بیشتر و افزایش درد می‌شود.پس از گذشت ۳ روز از آغاز درد گرفتگی عضلات، کمپرس گرم تجویز می‌شود. کمپرس گرم باعث شل شدن ماهیچه‌های منقبض شده و افزایش جریان خون در آنها می‌شود. پزشکان برای کاهش درد انواع مسکن‌ها مانند استامینوفن، دیکلوفناک یا ناپروکسن را تجویز می‌کنند. گاهی نیز از شل‌کننده‌های عضلانی استفاده می‌کنند.در موارد خاص گرفتگی عضلانی نیاز به بررسی دقیق‌تر و آزمایش خون از نظر املاح و مواد معدنی است.۱۰ فرمان برای پیشگیری‌پیشگیری از گرفتگی عضلات مربوط به علت آن است. برای این‌که دچار این مشکل نشوید، توصیه‌های زیر را جدی بگیرید.۱- نوشابه نخورید زیرا نوشابه‌ها حاوی فسفات زیاد است و ذخایر بدن از کلسیم و منیزیم بدن را تخلیه می‌کند.۲- یکی از درمان‌های موفق در موارد گرفتگی شبانه پا، ویتامین E است. جوانه گندم، روغن ذرت، غذاهای تهیه شده از جو و دسر و ماکارونی حاوی ویتامین E هستند.
۳- قبل از شروع حرکات ورزشی بدن خود را به نحو صحیح و با تمرین‌های کششی گرم کنید.۴- شایع‌ترین علت گرفتگی عضلانی در خانم‌های یائسه و باردار کمبود کلسیم است؛ به همین علت توصیه می‌شود از مواد غذایی کلسیم دار در این موارد استفاده کنند.۵- کافئین جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی بخصوص کلسیم را کاهش می‌دهد و به بیماران مبتلا به گرفتگی پا توصیه می‌شود تا حد ممکن، کافئین را از رژیم غذایی خود حذف کنند.۶- به مقدار کافی و به دفعات آب مصرف کنید.۷- ماساژ عضلات بعد از ورزش و رفع خستگی عضلات، احتمال گرفتگی آنها را کاهش می‌دهد.۸- بیش از حد توان خود فعالیت نکنید و عضلات‌تان را تحت فشار زیاد قرار ندهید.۹- اگر در هوای گرم فعالیت می‌کنید حتما به میزان کافی نمک بخورید.۱۰- از قرار دادن عضلات خود در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی خودداری کنید.
گرفتگی عضلات در خواب اغلب به دلیل عکس العمل (reflex) بیش از حد عضلات است. وقتی شما در خواب جابجا شده و تکان می خورید، ماهیچه های ساق پایتان جمع شده و تاندون ها کشیده می شوند. این عمل، باعث تحریک گیرنده های عصبی موجود در تاندون ها شده و با فرستادن پیام های عصبی به نخاع، منقبض شدن عضلات را اعلام می کنند.بعضی اوقات، عضلات در همان حالت انقباض باقی مانده و صدمه می بینند.

 

گرفتگی درد ناک عضلات درشب، می تواند به دلیل صدمات عصبی مانند کوفتگی عصب، آسیب های عضلانی، قطع موقتی جریان خون به پاها و مقادیر غیرعادی املاح یا هورمون ها در بدن شما باشد که اگر دارای یکی از این مشکلات بودید، بایستی به پزشک مربوطه مراجعه کنید.ولی اگر مشکل جدی نداشتید، می توانید قبل از خواب با انجام کارهایی که باعث کاهش رفلکس ( واکنش) کششی می شوند، از گرفتگی عضلات پایتان جلوگیری کنید که این اعمال شامل موارد زیر است:۱- انجام ورزش مخصوص پا که باعث کشیدگی ساق پا شوند. در این ورزش، فرد روی شکم دراز کشیده و کف دستها را بر روی زمین گذاشته و با بالا و پایین آوردن دست ها ، شکم را به زمین نزدیک و دور می کند.( مطابق تصویر پایین )۲- استفاده از تشک گرماده به مدت ۱۰ دقیقه قبل از خواب که باعث گرم شدن پا شود. تنها داروی موثر برروی گرفتگی شبانه عضلات، ” کوئی نین” است ولیFDA اعلام کرده است هیچ یک از داروهای تجویز شده برای گرفتگی عضلات، سالم وموثر نیستند.پزشکان معمولاً ۱ یا ۲ کپسول کوئی نین را به هنگام خواب تجویز می کنند. اما این دارو می تواند باعث مشکلات تنفسی و سقط فوری وخودبخودی جنین شود. بنابراین خانم های باردار بایستی از مصرف آن خودداری کنند.همچنین باعث شنیدن صدای زنگ درگوش، سردرد، تهوع، اختلال در دید، درد قفسه سینه و آسم نیز می شود.

همه ما قطعاً بار‌ها با مشکل گرفتگی عضلات مواجه شده‌ایم. احساسی که انگار شانه‌ها به سمت گوش‌ها بلند می‌شوند و درد شدیدی را به وجود می‌آورند. زیاد اتفاق می‌افتد که گرفتگی از شانه‌ها و گردن شروع می‌شود و اثرات آن فقط درد و گرفتگی نیست بلکه حرکات ما را محدود می‌کند. علت ایجاد این قبیل گرفتگی‌ها چیست؟ علت آن وضعیت اندامی نادرست، استرس و حرکت نادرست خصوصاً هنگام ورزش کردن می‌باشد. همگی اینها می‌توانند به تنهایی دلیل ایجاد این قبیل گرفتگی‌ها شوند. هنگام بروز گرفتگی، حرکت نکردن می‌تواند اوضاع را بد‌تر کنید. اریک فرانکلین، مدرس حرکت ذهن و بدن، در این رابطه می‌گوید: بدن ما به کارهایی که انجام می‌دهیم عادت می‌کنند، پس اگر ما گردن و شانه‌های خود را عادت ندهیم، آن‌ها به حرکت نکردن عادت می‌کنند. او برای تمرین و حرکت دادن عضلات چند راهکار ارائه داده است که در اینجا به ذکر آن‌ها می‌پردازیم. با انجام این حرکات بطور منظم می‌توانید جریان خونی پر از اکسیژن به عضلات خود هدایت کنید. عضلاتی عاری از گرفتگی، همراه با قابلیت حرکت بیشتر و عدم امکان گرفتگی در آن‌ها داشته باشید.به چند نفر از دوستان قدیمی‌تان زنگ می‌زنید و قرار یک ورزش گروهی را پیشنهاد می‌کنید که می‌تواند شنا یا حتی بسکتبال باشد. خوشبختانه قرار جور می‌شودو چند ساعتی را به حرکت دادن عضلاتتان می‌گذرانید که مدتهاست هیچ کاری از آنها نکشیده‌اید . وقتی به خانه بر می‌گردید و دوش می‌گیرید تفریح و ورزش کم‌کم مزه خود را از دست دادهو جایش را عضله دردی می گیرد که تکان خوردن را برایتان غیر قابل تحمل می کند.خوب، شما به مشکلی دچار شده‌اید که هر کس هم جای شما بود گرفتارش می‌شد.مدتهای مدید عضلاتتان را کم تحرک بار آورده‌اید و اکنون انتظار دارید که با حرکتهای سنگینی که به یک باره به او تحمیل کرده‌اید بی‌صدا بنشیند ؟ بهترین راه برایتان این بودکه هر ورزش را به طور مداوم ادامه می‌دادید که دچار چنین شوک‌هایی نشوید اما در حال حاضر نیز تنها باید به فکر درمان عضله های دردناک و گرفته شما بود که راه رفتنتان را بسیارمشکل کرده‌اند به شکلی که انگار با یک کامیون تصادف کرده‌اید. تنها کاری که هم اکنون می‌توان کرد آن است که چند راه آسان را پیشنهاد بدهیم که شاید وضعیت دردتان بهتر شود و درضمن بدانید که از این پس چطور ورزش کرده و با عضلاتتان کنار بیائید: ۱ – توقف : اگر در حال ورزش کردن هستید و احساس می‌کنید که ماهیچه‌هایتان دردگرفته‌اند سعی نکنید آن را نادیده بگیرید. بایستید و ادامه ندهید. زیرا ممکن است به شدت آسیب ببینید. ۲ – اگر احساس می‌کنید کار از کار گذشته و عضله شما به شدتگرفته است، عضله را بکشید و آن را محکم ماساژ دهید. اگر ماهیچه پشت پایتان گرفته است با یک دست آن را بکشید و با دست دیگر آن را ماساژ دهید حتما متوجه گرفتگی به شکل یکگره سفت شده زیر پوستتان می‌شوید آن را به سمت مخالف گرفتگی با دستانتان لمس کنید و بکشید. ۳ – مراقب باشید : اگر دچار گرفتگی عضله شده بودید و اکنونحالتان بهتر است فراموش نکنید چه دردی را تحمل کرده‌اید و به سرعت سراغ ورزش سنگین نروید. آرام آرام از نو شروع کنید. ۴ – اگر می‌دانید که هنگام ورزش ازماهیچه‌هایتان بیش از حد کار کشیده‌اید بلافاصله یک دوش آب سرد بگیرید. ۵ – گرفتگی را گرمش نکنید. ممکن است گذاشتن حوله داغ روی منطقه عضله گرفته احساسخوبی داشته باشد اما مطمئن باشید که بدترین کاری است که می‌توانید در حق خود انجام دهید. گرما دردتان را در محل بیشتر می‌کند و اگر اصرار دارید که آن را گرم کنید بیش از ۲۰ دقیقهاین کار را ادامه ندهید. ۶ – کار دیگری که می توانید بکنید شوک دادن به محل است. ۴ دقیقه گرم کردن محل و ۱ دقیقه گذاشتن یخ پس از ۴ روز جواب می‌دهد آن گاهمی‌توانید دوش آب گرم بگیرید. ۷ – خوردن مسکن‌هایی همچون ایبوپروفن می تواند به دردتان کمک کند و آن را کمی تسکین ببخشد. ۸ – از کرم های گرمیا سرد کننده استفاده نکنید. آنچه که در داروخانه‌ها به عنوان کرم‌های ورزشی برای گرفتگی عضلات فروخته می شود به جز آنکه روی سطح پوستتان اثر بگذارد هیچ کاری برای عضله شمانمی‌کند و در ضمن ممکن است پوست شما به آنها حساسیت داشته باشد. ۹ – حرکت کنید. وقتی عضله شما گرفته است سختترین کار برایتان تکان خوردن است امابدانید که بسیار برایتان مفید است پس بلند شوید و به آرامی برای ۲۰ دقیقه راه بروید. ۱۰ – شنا کنید. یکی از راههای بسیار مفید شنا کردن است. آب سرد به عضلهشما کمک بسیاری می‌کند و حرکت عضله در آب بسیار مفید است. ۱۱ – معمولا پس از یک ورزش سنگین شما در ابتدا درد زیادی احساس نمی‌کنید و پس از دو روزدردتان بیشتر می‌شود. نترسید اوضاع عادی است. ۱۲ – ماساژ دهید. معمولا ماساژ دادن عضلات گرفته به شما کمک خواهد کرد. ۱۳ – اگر هوا سرد استحتما عضله گرفته را خوب بپوشانید. ۱۴ – یکی از راههایی که معمولا به ورزشکاران توصیه می‌شود آن است که قبل از ورزش کردن نقاطی را که می‌دانند ممکن است دچارگرفتگی شود را بپوشانند. پوشیدن پوشاکی از نوع استرچ چسبان کمک زیادی می کند. ۱۵ – حد خود را بدانید. شما خود بهتر می دانید که چه مقدار ورزش شما را از پادر خواهد آورد و درد برایتان ارمغان می‌آورد پس بدانید که چقدر فشار برای بدنتان کافی است. ۱۶ – کلسیم کافی به بدنتان برسانید که گاهی اوقات گرفتگی‌ های زیاد بهخاطر کمبود کلسیم است. ۱۷ – در طول روز یک یا دو موز بخورید زیرا پتاسیم موجود در آن می تواند از گرفتگی‌ها جلوگیری کند. ۱۸ – نوشیدن شیر و آببه مقدار زیاد در طول روز را فراموش نکنید.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، جریان الکتریکی به علت تفاوت غلظت مواد معدنی در دو طرف غشاء سلول برقرار می شود.در بدن انسان هر ماده معدنی ، یک یا دو بار الکتریکی دارد.جمع جبری باز مواد معدنی باید در داخل و خارج سلولها برابر باشد.اگر هر گونه تفاوتی موجود باشد ، جریان الکتریکی در طول عضله برقرار می گردد.سدیم و کلسیم در ابتدا در خارج سلولهای عضلاتی قرار دارند و پتاسیم در داخل این سلولها است.

هنگامی که پیام از مغز به عضله می رسد، کلسیم به داخل سلولهای عضلانی و پتاسیم به خارج از آنها حرکت می کند.

این عمل منجر به یک فعالیت الکتریکی در طول عضله می شود که موجب انقباض عضله نیز می گردد.سپس هنگامی که بارهای الکتریکی نسبت به هم متعادل شوند از عضله رفع انقباض می شود.برای عمل طبیعی انقباض و ارتجاع عضلات نیاز به مقادیر کافی چربی و قند و اکسیژن است تا این مواد را تجزیه کنند. همچنین به غلظت کافی مواد معدنی سلولی هم نیاز است.

بدون در نظر گرفتن عامل ایجاد کننده ، درمان گرفتگی ها یکسان است.چنین عضله ای را باید توسط یک دست کشیده و به طور متناوب با دست دیگر آن را ماساژ داد.

دلایل گرفتگی عضلات
استفاده بیش از حد از عضلات، کم‌آبی بدن، فشار عضلانی یا قرارگیری در وضعیتی خاص برای مدتی طولانی هر کدام می‌توانند سبب گرفتگی عضلات شوند. به همین دلیل ورزشکارانی که پس از ورزش و بخصوص در آب و هوای گرم خسته شده و دچار کم‌آبی بدن می‌شوند، معمولا چنین شرایطی را تجربه خواهند کرد.

یکی دیگر از انواع شایع گرفتگی عضلات نیز حالتی است که در طول شب رخ داده و بیشتر عضلات ساق پا و انگشتان را درگیر می‌کند.

البته در بیشتر شرایط علت اصلی گرفتگی عضله مشخص نیست. گرفتگی عضلات اغلب مشکل خاصی نداشته و خطری ایجاد نمی‌کند اما در برخی موارد نیز بیماری‌ها و شرایط خاصی می‌توانند سبب ایجاد این حالت باشند. گرفتگی عضلانی گاهی بخشی از بیماری‌های تیروئید، کلیه، اعصاب، اختلالات هورمونی، دیابت و کم‌خونی نیز می‌تواند باشد.

بهبود و پیشگیری
چنانچه شما هم با چنین مشکلی رو به رو هستید، با اقداماتی خاص می‌توانید آن را بهبود بخشیده و شرایط بهتری ایجاد کنید. در این شرایط عضله آسیب‌دیده را کشش داده و به آرامی آن را مالش دهید تا آرام شود. بنابراین کشش و ماساژ مناسب و آرام می‌تواند به شما در این شرایط کمک کند.

در این شرایط می‌توانید از گرما یا سرما نیز استفاده کنید. به عنوان مثال حوله‌ای گرم یا یک حمام آب گرم یا بسته‌ای یخ می‌تواند به آرام شدن عضله کمک کند.

برای این‌که از بروز این حالت پیشگیری کنید، بهتر است دقت داشته باشید تا بدنتان با کم‌آبی روبه‌رو نشود. به همین دلیل هر روز به مقدار کافی آب بنوشید و در زمان‌هایی که مشغول فعالیت هستید و این کار را در فواصل منظم تکرار کنید تا مشکلی ایجاد نشود.

حتما به خاطر داشته باشید که قبل و بعد از هر ورزشی، عضله خود را به‌آرامی کشش دهید. اگر شما هنگام خواب دچار این وضعیت می‌شوید، قبل از رفتن به رختخواب این کشش‌ها را انجام دهید. ورزش سبک قبل از خواب هم می‌تواند برای پیشگیری از این وضعیت مفید باشد.

گرفتگی عضلانی در هنگام شروع ورزش

این مشکل معمولاً مربوط به عدم تعادل مواد معدنی است مثلا:

کاهش یا افزایش کلسیم ، سدیم و یا پتاسیم مقادیر غیر طبیعی این مواد در خون منجر به انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به حالت اول است.

برای تشخیص مقادیر غیر طبیعی این مواد آزمایش خون انجام می گیرد. گرفتگی هایی که به هنگام شروع ورزش رخ می دهد ، می تواند به علت کم کاری تیروئید یا عدم توانایی عضله جهت تجزیه قند باشد. آزمایش آدرنالین خون برای بررسی عملکرد تیروئید انجام می شود. همچنین به منظور اطلاع از عملکرد عضله می توان از بیوپسی عضله استفاده نمود.

مقادیر غیر طبیعی مواد معدنی معمولاً نشانه نوعی بیماری در بدن است.مقدار کم پتاسیم می تواند به علت استفراغ ، مصرف مدرهای استروئید و شیرین بیان ، اسهال یا بیماریهایی که بر جذب و نگهداری پتاسیم موثرند ، باشد.در صورت تشخیص کمبود منیزیوم ، حتماً باید یک بررسی کامل درباره علت این نقصان انجام داد. مقدار کم یا زیاد کلسیم در خون هیچگاه نمی باشد.

در صورت وجود کلسیم غیر طبیعی در بدن باید به بیماریهای روده ، کلیه یا غدد پاراتیروئید شک کرد.همچنین با مصرف بیش از حد ویتامین D نیز مقادیر غیر طبیعی کلسیم مشاهده می شود.

مقدار کم نمک ( سدیم ) در خون از علل نادر گرفتگی عضلانی است.برنامه غذایی روزانه حاوی مقدار نمک کافی است و احتمال کمی وجود دارد که فرد دچار فقر سدیم شود.

به عنوان مثال: در صورت ورزش شدید برای چندین ساعت در هوای گرم بدن به ۳۰۰۰ میلی گرم نمک احتیاج دارد. اگر فردی در هنگام مصرف غذا از اضافه کردن نمک خودداری کند و غذای او نیز بی نمک باشد. با این وجود میزان نمک دریافتی وی ۳۰۰۰ میلی گرم در روز می باشد.

گرفتگی های عضلانی در ابتدای فعالیت عضلانی

دلیل مهم در این حالت ناکافی بودن جریان خون در عضله می باشد.در هنگام استراحت ، قطر شریانها برای رساندن خون کافی به عضلات مناسب است.در جریان ورزش عضلات به مقدار بیشتری خون پراکسیژن نیاز دارند. اگر قطر شریانها برای رساندن این مقدار خون به حد کافی نباشد ، عضله به علت کمبود اکسیژن دچار گرفتگی می شود.

گرفتگی های عضلانی پس از فعالیت شدید ورزشی

از دست دادن آب بدن مهمترین عامل چنین گرفتگی هایی است.در فعالیت طولانی مدت ، در هوای گرم مقدار زیادی مایعات از بدن دفع می شود.در این حالت حجم خون کاهش یافته و مقدار کافی خون برای رساندن اکسیژن به کلیه عضلات در حال ورزش وجود ندارد.در نتیجه عضلات در حال فعالیت ، خون کافی دریافت کرده و به سمت اسپاسم پیش می روند.

با نوشیدن آب قبل از فعالیت و هر ۱۵ دقیقه یک بار در حین فعالیت می توان از بروز چنین گرفتگی هایی پیشگیری نمود.

گرفتگی های عضلانی در هنگام خواب

گرفتگی عضلانی در هنگام خواب ، معمولاً به علت فشردگی یک عصب یا رفلکس خاص عضلانی – تلزونی بوجود می آید.اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممکن است که عصبی تحت فشار قرار گیرد، در این هنگام یک پیام از محل فشردگی آغاز و به عضله مربوط به آن امتداد می یابد. در این هنگام عضله درست شبیه به هنگامی که پیام از مغز به سوی آن بیاید منقبض می شود.علت دوم این حالت ، تشدید یک رفلکس طبیعی در بدن است.در هنگام غلت زدن در خواب ، عضلات منقبض می شوند. این عمل باعث کشیدگی تاندونهای متصل به عضله می شود.در تاندونها ، گیرنده هایی وجود دارند که در هنگام کشیدگی ، پیام هایی به نخاع ارسال می نمایند.در این هنگام یک پیام به عضله رفته و باعث انقباض آن می شود.در این حالت فرد احساس گرفتگی دردناک می نماید. با کشش دادن به عضلاتی که معمولاً دچار گرفتگی می شوند، پیش از خواب ، می توان از بروز این حالت جلوگیری کرد.

بطور خلاصه: علل گرفتگی عضلانی

• - سیگنالهای غیر طبیعی در اعصاب
• - غلظت غیر طبیعی مواد معدنی در داخل یا خارج سلولها
• - عرضه ناکافی اکسیژن
• - منبع ناکافی اکسیژن
• - صدمه به سلولهای عضلانی
• - مقادیر غیر طبیعی هورمونها یا آنزیم هایی که در انقباض عضله دخالت دارند

توصیه ‌های غذایی :

بهترین توصیه ‌های غذایی مواد غذایی بر اساس ارزش تغذیه‌ای که دارند به چهار گروه عمده تقسیم می‌شوند که هر وعده غذایی حداقل باید سه گروه را در بر بگیرد:
– گروه نان و غلات که منبع انرژی هستند .
– گروه لبنیات که پروتئین و کلسیم آنها بسیار بوده و با هیچ گروه دیگری قابل مقایسه نیست (این گروه‌ حاوی ویتامین B2 هم هست). مصرف این گروه از مواد غذایی بسیار توصیه می‌شود، زیرا در صورت عدم دریافت کافی، دچار کمبود کلسیم و ویتامین B2 می‌شویم که عامل اصلی گرفتگی عضلانی شناخته شده‌اند؛
– گروه گوشت‌ و ماهی که حاوی پروتئین و آهن بوده و عدم مصرف‌شان سبب کمبود ویتامین B12 و کم‌خونی می‌شود؛
– و گروه چهارم که شامل میوه و سبزیجات است، هم موجب دریافت فیبر می‌شود و هم انواع ویتامین‌ها و املاح را به بدن می‌رساند.
دکتر کشاورز خاطرنشان می‌کند: «حال اگر این چهار گروه مواد غذایی را به اندازه استفاده نکنیم، یا کم یا زیاد مصرف کنیم، تعادل املاح و مواد معدنی موجود در خون و سلول‌های بدن به هم خورده و گرفتگی عضلانی پیش می‌آید، بنابراین اصلاح رژیم غذایی راه‌حل اصلی است.»
مکمل‌ ویتامین E دکتر کشاورز درباره لزوم مصرف مکمل‌های غذایی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات می‌گوید: «اگر رژیم غذایی‌تان صحیح باشد، یعنی از همه گروه‌های غذایی که توصیه شد، مصرف کنید، دیگر نیازی به مصرف مکمل‌ها از جمله ویتامین E نیست.
اما در ورزشکاران، به دلیل اینکه شب قبل از مسابقه مواد نشاسته‌ای و قندی بیشتری مصرف می‌کنند که ذخایر گلیکوژن‌شان بالا برود، در حین مسابقه سوخت ناقص انجام می گردد و به دنبال آن مواد سمی در بدن تولید می‌شود و برای از بین بردن این مواد و خنثی کردن آنها ممکن است توصیه شود مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین E، مصرف کنند.
فراموش نکنید که منابع غنی این ویتامین، انواع مغزها و روغن‌های گیاهی مثل روغن سویا، بادام، گردو، فندق، ذرت، دانه کتان و زیتون است.»

خلاصه این‌ که … مصرف چربی را کاهش دهید، زیرا رژیم غذایی چرب سبب کاهش جذب منیزیم و افزایش احتمالی دفع آن می‌شود.
مصرف قند را هم کم کنید، چون خوردن مواد غذایی شیرین بدن را وادار می‌کند تا منیزیم را جهت متابولیزه کردن مواد قندی مصرف کند و کمبود این ماده معدنی رخ دهد.

گرفتگی عضله از زمانی آغاز می‌شود که بدن شما برای مدتی طولانی در وضعیتی نامناسب قرار بگیرد، یا فعالیت‌های شدیدی را انجام بدهید بدون این که بدن‌تان آمادگی لازم را داشته باشد. به این ترتیب یکی از عضلات شما در نقاطی مثل گردن یا کمر دچار دردی شدید می‌شود که اصطلاحا می‌گویند گرفته است و این درد‌ آن قدر زیاد است که امکان تحرک را تا مدتی از شما می‌گیرد.

لذا استفاده بیش از حد از عضلات، فشار عضلانی یا قرارگیری بدن در وضعیتی خاص برای مدت زمان طولانی هر کدام می‌توانند سبب گرفتگی عضلات شوند.

کم آبی بدن نیز می تواند باعث گرفتگی عضلات شود. به همین دلیل ورزشکارانی که پس از ورزش و به خصوص در آب و هوای گرم خسته شده و دچار کم‌آبی بدن می‌شوند، معمولا چنین شرایطی را تجربه می کنند.

یکی دیگر از انواع شایع گرفتگی عضلات ، در طول شب رخ می دهد و بیشتر عضلات ساق پا و انگشتان را درگیر می‌کند.

البته در بیشتر شرایط علت اصلی گرفتگی عضله مشخص نیست. گرفتگی عضلات اغلب مشکل خاصی نداشته و خطری ایجاد نمی‌کند، اما در برخی موارد بیماری‌ها و شرایط خاصی می‌توانند سبب ایجاد این حالت باشند. گرفتگی عضلانی گاهی به علت اختلالات الکترولیت، میوپاتی ، نوروپاتی، بیماری‌های غدهتیروئید، کلیه، اعصاب، اختلالات هورمونی، دیابت و کم‌خونی می‌تواند باشد.

همچنین در زنان باردار به خصوص در مراحل آخر بارداری، به علت اختلال یونی و کمبود کلسیم ممکن است در ران و ساق پا گرفتگی عضلات ایجاد شود.

به طور کلی، گرفتگی عضله از دیدگاه علمی وقتی رخ ‌می‌دهد که عضله‌ای دچار انقباض می‌شود، اما به شکل اولیه‌اش بر نمی‌گردد. این که چرا چنین اتفاقی می‌افتد به‌دلایلی مربوط است که در انقباض و انبساط عضلات بدن ما نقش دارند که از آن جمله می‌توان به مواد غذایی مختلف در خون اشاره کرد. رژیم غذایی هنگامی در گرفتگی عضلات نقش دارد که در آن مایعات و کلسیم کم مصرف می‌شود.

بهترین درمان برای رفع گرفتگی عضله ، کشش و ماساژ آرام آن است
چه طور آرام بگیریم؟

حتی اگر مردم دلیل گرفتگی عضلات را بدانند و به آنها اطمینان دهید که پس از مدتی کوتاه بهبود پیدا می‌کنید، اما درد ناشی از گرفتگی عضلات آنقدر شدید است که کلافه‌شان می‌کند و پی راه چاره برای رفعش می‌گردند.

چنانچه شما هم با چنین مشکلی رو به رو هستید، با انجام اقدامات زیر می‌توانید آن را بهبود بخشیده و شرایط بهتری ایجاد کنید:

- بهترین راه درمان این عارضه،کشش آرام و ممتد عضله است، به طوری که اگر عضلات پشت ساق پای شما گرفته است، بنشینید، پاها را دراز کنید و انگشتان پا را به سمت بالا بکشید.

- عضله آسیب‌دیده را به آرامی بمالید. بنابراین ماساژ مناسب و آهسته می‌تواند به شما کمک کند.

- از گرما یا سرما استفاده کنید، به عنوان مثال گذاشتن حوله‌ای گرم یا یک حمام آب گرم یا گذاشتن بسته‌ای یخ روی عضله می‌تواند به آرام شدن آن کمک کند.

چه کنیم تا عضله مان نگیرد؟

* دقت کنید تا بدن تان با کم‌آبی روبه‌رو نشود. به همین دلیل هر روز به مقدار کافی آب بنوشید، به خصوص زمان‌هایی که مشغول فعالیت بدنی شدید هستید یا در هوای گرم قرار دارید و زیاد عرق می کنید، این کار را در فواصل منظم تکرار کنید تا مشکلی ایجاد نشود.

* حتما به خاطر داشته باشید که قبل و بعد از هر ورزشی، عضله خود را به ‌آرامی کشش دهید.

* اگر شما هنگام خواب دچار این وضعیت می‌شوید، قبل از رفتن به رختخواب این کشش‌های بدنی را انجام دهید. ورزش سبک قبل از خواب می‌تواند در پیشگیری از این وضعیت مفید باشد.

اگر‌های پرخطر؟

گرفتگی عضلات معمولا چندان خطرناک نیست، اما در این زمینه هم اگرهایی در مراجع پزشکی وجود دارد، مثلا اگر شما به‌ کرات دچار این مشکل می‌شوید، اگر حس می کنید ماهیچه‌های بازوها یا پاهایتان از قدرت سابق برخوردار نیستند و نمی‌توانید فعالیت‌های پیشین را به راحتی انجام بدهید، اگر اندام‌هایتان بی‌حس می‌شوند، اگر درد گرفتگی عضلات شدتی غیر طبیعی پیدا می کند به طوری که از شدت آن بی‌خواب می شوید، اگر تب کرده‌اید و وزن‌تان بی‌هیچ دلیل مشخصی در حال پایین آمدن است، در این صورت ممکن است گرفتگی عضله یک واکنش غیر عادی ماهیچه‌ای باشد. لذا باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

گرفتگی عضلات عبارت است از انقباض دردناک غیرارادی عضلات که بیشتر در عضلات پشت ساق پا و به میزان کمتر در عضلات ران رخ می‌دهد.

انقباض عضلات بیشتر در شب و یا هنگام استراحت اتفاق می‌افتد.

مدت گرفتگی عضله معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد و با کشیدن عضله و یا ماساژ آن برطرف می‌شود.

شیوع این بیماری بالا است، اما به نظر می‌رسد که بیشترین میزان شیوع در بین افرادی است که به دلایل متفاوت دچار تحلیل عضلات شده‌اند. گرفتگی عضلات بر حسب علل بروز به چند گروه تقسیم می‌شود.

فعالیت‌های بدنی

شیوع این بیماری در ورزشکاران خصوصاً ورزشکاران غیرحرفه‌ای به میزان بالایی گزارش شده است. ورزشکاران حرفه‌ای به دلیل آمادگی جسمانی بالاتر، کمتر به گرفتگی عضلات دچار می‌شوند. یکی از دلایل مهم گرفتگی عضلات در ورزشکاران تعریق زیاد است. به هنگام تعریق مقدار زیادی آب و به همراه آن مواد معدنی از بدن دفع می‌شود. همین مشکل در معدنچی‌ها نیز دیده می‌شود.

فعالیت بدنی شدید در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب باعث اتلاف آب و املاح از بدن معدنچی‌ها می‌شود. چنانچه جبران مایعات از دست رفته تنها با آب آشامیدنی بوده و املاح بدن جایگزین نشوند، گرفتگی عضلات تشدید خواهد شد. در کسانی که فعالیت بدنی شدید دارند (نظیر دو موردی که ذکر شد) مقدار زیادی کلریدسدیم به روش تعریق از بدن دفع می‌شود و در نتیجه تعادل آب و الکترولیت‌ها در بدن از بین می‌رود.

یکی از عوارض کمبود منیزیم گرفتگی و انقباض عضلات است. سبزیجات برگ سبز، دانه‌ها و مغزها جزء مهم‌ترین منابع غذایی منیزیم هستند

نتیجه این فعل و انفعالات در درجه اول بروز خستگی شدید و سپس گرفتگی عضلات است. سدیم و پتاسیم نقش بسیار مهمی را در انتقال امواج عصبی از مغز به عضله بر عهده دارند، بنابراین کمبود آن‌ها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد صحیح سیستم عصبی بدن و ماهیچه‌ها شود. به منظور جلوگیری از این مشکل توصیه می‌شود کسانی که فعالیت بدنی شدید دارند (نظیر مواردی که در فوق ذکر گردید) در رژیم غذایی خود به مقدار کافی از میوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده کنند تا املاح مورد نیاز بدن تأمین شود. همچنین در آب و هوای گرم بهتر است از نوشیدنی‌هایی که مواد معدنی به آن‌ها افزوده شده است (نظیر نوشیدنی‌های ورزشی) به طور مکرر استفاده شود تا علاوه بر تأمین آب، مواد معدنی مورد نیاز بدن نیز تأمین گردد. وجود آب به میزان کافی برای انجام واکنش‌های شیمیایی در بدن و خصوصاً انتقال سیگنال‌های عصبی ضروری است.

بارداری

نوع دیگری از گرفتگی عضلات که در حالت استراحت رخ می‌دهد، معمولاً در زنان باردار دیده می‌شود. به نظر می‌رسد کمبود مواد مغذی از علل اصلی این مشکل در زنان باردار باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهند زنان بارداری که دچار این مشکل می‌شوند، معمولاً دچار کمبود منیزیم هستند. منیزیم نیز مانند سدیم در واکنش‌های عصبی نقش دارد. یکی از عوارض کمبود منیزیم گرفتگی و انقباض عضلات است. سبزیجات برگ سبز، دانه‌ها و مغزها جزء مهم‌ترین منابع غذایی منیزیم هستند.

گرفتگی عضلات در بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیز دیده شده است که علت آن را کمبود روی ذکر کرده‌اند و به نظر می‌رسد مصرف مکمل غذایی روی در رفع گرفتگی عضله در بیماران مبتلا به سیروز کبدی موثر بوده است

همچنین کمبود آهن و اسید فولیک از علل گرفتگی عضلات در سه ماهه سوم بارداری است. مادران باردار باید نیاز روزانه خود به آهن را با مصرف مقادیر کافی از انواع گوشت و غلات غنی شده و یا در صورت نیاز با مکمل غذایی آهن تأمین نمایند.

کمبود اسید فولیک و ویتامین B12 نیز می‌تواند از علل گرفتگی عضلات در زنان باردار باشد. اسید فولیک بیشتر در سبزیجاتی نظیر اسفناج و کلم و غذاهای دریایی و نیز در میوه‌ها خصوصاً لیمو وجود دارد. از مهم‌ترین منابع غذایی ویتامین B12 می‌توان به شیر، تخم مرغ، ماهی و پنیر اشاره کرد، بنابراین بهتر است مادران باردار از رژیم غذایی متنوع استفاده کنند تا بتوانند کلیه مواد مغذی مورد نیاز بدن را تأمین نمایند.

افزایش سن

نوع دیگری از گرفتگی عضلات در حالت استراحت و معمولاً در شب رخ می‌دهد که عمدتاً عضلات ساق پا درگیر می‌شوند. این نوع گرفتگی عضلات بیشتر در افراد مسن و در زنان باردار دیده می‌شود. با افزایش سن، اعصاب و عضلات دچار تحلیل شده و عملکرد اعصاب دچار مشکل می‌شود، بنابراین احتمال اختلال در عملکرد عصب – عضله بالاتر خواهد بود و به همین دلیل گرفتگی عضلات در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود.

به علت شیوع فشار خون بالا در افراد مسن، مصرف داروهای دیوروتیک که سبب دفع آب از بدن می‌شوند، در سالمندان زیاد است. همان‌طور که گفته شد کم‌آبی با بروز اختلال در واکنش‌های شیمیایی، می‌تواند سبب گرفتگی عضلات شود. همچنین به علت اختلال در عملکرد کلیه‌ها و عوارض ناشی از آن، افراد مسن معمولاً به میزان کمتری آب دریافت می‌کنند، بنابراینکم آبی می‌تواند یکی از دلایل گرفتگی عضلات در سنین بالا باشد. علاوه بر آن با افزایش سن میزان جذب مواد مغذی از روده‌ها کم می‌شود و بنابراین احتمال کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز وجود دارد. برخی از ویتامین‌های گروه B نظیر ویتامین B12 در واکنش‌های عصبی موثر هستند. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مخلوط ویتامین‌های گروه B نقش موثری در کاهش گرفتگی عضلات در افراد مسن دارد.

برخی داروها

همچنین گرفتگی عضلات می‌تواند بر اثر مصرف برخی داروها ایجاد شود. همان‌طور که ذکر شد، داروهای دیوروتیک باعث دفع آب از بدن می‌شوند. برای دفع آب از بدن از طریق ادرار مقداری از املاح خصوصاً سدیم از بدن دفع می‌شوند.

در بسیاری از موارد، در درمان فشار خون از داروهای دیوروتیک استفاده می‌شود و بنابراین این مشکل در افراد مسن وجود دارد.

بعضی از بیماری‌ها

همچنین گرفتگی عضلات می‌تواند جزء علل ثانویه بیماری باشد. برخی بیماری‌ها نظیر اسهال و استفراغ باعث می‌شوند مقدار زیادی از املاح نظیر سدیم، پتاسیم و منیزیم از بدن دفع شوند. همان‌طور که گفته شد، این املاح در نقل و انتقال امواج عصبی به عضلات نقش کلیدی دارند و کمبود آن‌ها سبب اختلال در عملکرد عصب و عضله می‌شود، بنابراین جبران املاح از نکات مهم درمان گرفتگی عضلات ناشی از این نوع بیماری‌ها است.

در افراد دیابتی نیز همین مشکل وجود دارد. یکی از شاخصه‌های بیماری دیابت، تکرر ادرار و دفع زیاد آب از بدن است. در این حالت نیز مقداری از املاح از بدن دفع می‌شود و چنانچه کمبود آن‌ها جبران نشود، این دسته از بیماران نیز دچار گرفتگی عضلات خواهند شد. همچنین در افراد دیابتی به مرور اعصاب محیطی تحلیل می‌روند. در شرایطی که انتقال پیام عصبی به عضله دچار اختلال شود احتمال گرفتگی عضله وجود دارد.

کم آبی می‌تواند یکی از دلایل گرفتگی عضلات در سنین بالا باشد

گرفتگی عضلات بر اثر اتلاف املاح بدن در بیماران دیالیزی نیز دیده شده است. هنگام دیالیز و تصفیه خون از سموم مقداری از مواد معدنی نیز از بدن دفع می‌شوند و همین امر می‌تواند علت گرفتگی عضلات در افراد دیالیزی باشد. علاوه بر موارد فوق مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مکمل ویتامین C و ویتامین E در درمان گرفتگی عضلات در افراد دیالیزی موثر بوده است. در برخی موارد از ویتامین E برای درمان گرفتگی عضلات با علل ناشناخته نیز استفاده می‌شود.

گرفتگی عضلات در بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیز دیده شده است که علت آن را کمبود روی ذکر کرده‌اند و به نظر می‌رسد مصرف مکمل غذایی روی در رفع گرفتگی عضله در بیماران مبتلا به سیروز کبدی موثر بوده است.

به طور کلی کمبود مواد مغذی یکی از علل مهم گرفتگی عضلات می‌باشد. با توجه به موارد فوق جبران کمبود مواد مغذی در درجه اول با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و متنوع می‌تواند در درمان بسیاری از موارد موثر باشد، اما در صورت لزوم و در شرایط خاص نظیر آن چه در ورزشکاران، معدنچی‌ها و برخی بیماری‌ها دیده می‌شود، می‌توان از مکمل‌های غذایی برای درمان این بیماری استفاده کرد. یکی از راه‌های درمان این مشکل نوشیدن آب به میزان کافی است.

برخی افراد عادت دارند به هنگام تشنگی و به منظور رفع عطش چای و یا قهوه می‌نوشند. کافئین موجود در چای و قهوه مدر است، بنابراین مصرف چای و قهوه نه تنها به تأمین آب مورد نیاز بدن کمک نمی‌کند، بلکه سبب می‌شود مقدار زیادی از آب بدن نیز از طریق ادرار دفع شود، بنابراین باید توجه نمود که هر نوع نوشیدنی نمی‌تواند تأمین‌کننده آب مورد نیاز بدن باشد. در شرایط آب و هوای گرم، مصرف نوشیدنی‌های ورزشی می‌تواند هم به تأمین آب بدن کمک کند و هم مواد معدنی مورد نیاز را تأمین نماید.

موقع پیاده‌روی، موقع ورزش، و حتی گاهی موقع استراحت، ممکن است عضلات‌تان بگیرد و گاهی این گرفتگی‌های عضلانی‌تان ممکن است با دردشدیدی همراه شود که بعضا قابل تحمل نیست. اما اصلا چرا دچار گرفتگی عضلانی می‌‌شویم و آیا این گرفتگی‌ها با برنامه غذایی ما ارتباطی دارند یا نه؟

با دکتر علی کشاورز، متخصص تغذیه، در همین رابطه صحبت کرده ایم.

گرفتگی عضلانی که بیشتر در ورزشکاران و مادران باردار اتفاق می‌افتد، زمانی رخ می‌دهد که عضله دچار اسپاسم شدید شده و در آن وضعیت باقی می‌ماند.

دکتر علی کشاورز، متخصص تغذیه و رژیم درمانی، می‌گوید: «مغز از طریق اعصاب، پیام‌هایی را به عضلات می‌فرستد. وقتی این پیام‌ها از اعصاب به عضلات رسید، یک سری فرآیند مرتبط با حرکت مواد معدنی در داخل و خارج عضله، به انقباض آنها منجر می‌شود. از آنجا که سدیم و کلسیم به طور معمول در خارج سلول‌های عضلانی قرار دارند و پتاسیم در داخل سلول است، وقتی پیام از مغز به عضله می‌رسد، کلسیم به داخل سلول‌های عضلانی و پتاسیم به خارج منتقل می‌شود. این عمل به یک فعالیت الکتریکی در طول عضله می‌انجامد که انقباض عضله حاصل آن است. حال اگر تعادل این املاح به هم بخورد، یعنی کاهش یا افزایش غیر معمول کلسیم، سدیم و پتاسیم در خون (عواملی که باعث انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به وضع اول ‌شود) دقیقاً موجب شکل گیری چیزی خواهد بود که ما به آن می‌گوییم گرفتگی عضله.»

گرفتگی عضلانی؛ چرا و به چه علت؟
دکتر کشاورز درباره عوامل ایجاد کننده گرفتگی می‌افزاید: «همان‌طور که گفتم در صورت به هم خوردن نسبت کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم یا افزایش مقدار کلسیم خون نسبت به سایر فاکتورها، گرفتگی عضلات اتفاق می‌افتد.

در صورت به هم خوردن نسبت کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم یا افزایش مقدار کلسیم خون نسبت به سایر فاکتورها، گرفتگی عضلات اتفاق می‌افتد.
به علاوه موارد دیگری از قبیل مصرف برخی داروهای خاص نظیر داروهای ادرارآور، ورزش کردن به دلیل تجمع اسیدلاکتیک، دربارداری به علت اینکه نسبت مواد معدنی در خون به هم می‌خورد و مصرف زیاد از حد برخی مواد غذایی از قبیل لبنیات و موادغذایی که حاوی کلسیم، سدیم هستند یا مصرف کم میوه و سبزی می‌توانند در بروز گرفتگی عضلانی دخالت داشته باشند.»

مشکل زنان باردار
یکی از مشکلات شایع زنان در دوران بارداری، گرفتگی عضلانی به خصوص در اندام تحتانی است که مصرف ریزمغذی‌ها راه حل آن است.

دکتر کشاورز در این‌باره می‌گوید: «اختلال در خون‌رسانی اندام‌های تحتانی، عدم تعادل بین جذب و دفع الکترولیت‌ها و ویتامین‌ها و عدم دریافت کافی املاح، مادر باردار را مستعد اسپاسم یا همان گرفتگی عضلانی می‌کند. اما نکته مهم در پیشگیری از این حالت در زنان باردار این است که عادات غلط غذایی‌شان را به عنوان اولین قدم، اصلاح کنند، یعنی آنکهمادران باردار بر اساس هوس غذا نخورند و تغذیه‌شان به گونه‌ای باشد که نیازهای روزانه‌شان برطرف شود. اصلاح رفتارهای غذایی و مصرف همه گروه‌ها در پیشگیری از بروز این گرفتگی‌ها موثر است، زیرا مادر باردار بر حسب وزن قبل از بارداری، قد و استخوان‌بندی نیاز به مواد غذایی مشخصی دارد و روند افزایش وزن نشان‌دهنده تغذیه خوب اوست، بنابراین باید به برنامه غذایی در این دوران توجه ویژه داشت.»

بهترین توصیه ‌های غذایی

مواد غذایی بر اساس ارزش تغذیه‌ای که دارند به چهار گروه عمده تقسیم می‌شوند که هر وعده غذایی حداقل باید سه گروه را در بر بگیرد:

- گروه نان و غلات که منبع انرژی هستند؛

- گروه لبنیات که پروتئین و کلسیم آنها بسیار بوده و با هیچ گروه دیگری قابل مقایسه نیست (این گروه‌ حاوی ویتامین B2 هم هست). مصرف این گروه از مواد غذایی بسیار توصیه می‌شود، زیرا در صورت عدم دریافت کافی، دچار کمبود کلسیم و ویتامین B2 می‌شویم که عامل اصلی گرفتگی عضلانی شناخته شده‌اند؛

- گروه گوشت‌ و ماهی که حاوی پروتئین و آهن بوده و عدم مصرف‌شان سبب کمبود ویتامین B12 و کم‌خونی می‌شود؛

- و گروه چهارم که شامل میوه و سبزیجات است، هم موجب دریافت فیبر می‌شود و هم انواع ویتامین‌ها و املاح را به بدن می‌رساند.

مواد غذایی بر اساس ارزش تغذیه‌ای که دارند به چهار گروه عمده تقسیم می‌شوند که هر وعده غذایی حداقل باید سه گروه را در بر بگیرد:

- گروه نان و غلات که منبع انرژی هستند؛

- گروه لبنیات که پروتئین و کلسیم آنها بسیار بوده و با هیچ گروه دیگری قابل مقایسه نیست (این گروه‌ حاوی ویتامین B2 هم هست). مصرف این گروه از مواد غذایی بسیار توصیه می‌شود، زیرا در صورت عدم دریافت کافی، دچار کمبود کلسیم و ویتامین B2 می‌شویم که عامل اصلی گرفتگی عضلانی شناخته شده‌اند؛

- گروه گوشت‌ و ماهی که حاوی پروتئین و آهن بوده و عدم مصرف‌شان سبب کمبود ویتامین B12 و کم‌خونی می‌شود؛

- و گروه چهارم که شامل میوه و سبزیجات است، هم موجب دریافت فیبر می‌شود و هم انواع ویتامین‌ها و املاح را به بدن می‌رساند.

ورزش های کششی انجام دهید: انجام مداوم ورزش های کششی در اغلب افراد توانسته از تعداد حملات و یا شدت گرفتگی عضله بکاهد. ورزش

های کششی عضله را به مدت ۵ دقیقه و سه بار در شبانه روز انجام دهید. آخرین تمرین کششی را پیش از رفتن به رختخواب انجام ندهید. به منظور انجام حرکات کششی، مطابق شکل ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر از دیوار فاصله بگیرید. در حالیکه کف پاها کاملا روی زمین قرار دارد، خود را به سمت جلو و روی دیوار تکیه دهید. در این حال بایستی احساس کشش در عضلات پشت ساق پا داشته باشید. این حالت را تا حدی که می توانید تحمل کنید نگه دارید. می توانید به تدریج و با تمرین آن را به ۵ دقیقه برسانید. توجه کنید که این حرکت را ۳ بار در شبانه روز انجام دهید. این تمرین را به مدت ۴ هفته ادامه دهید. برخی افراد با بهبود حملات گرفتگی عضلانی، انجام این تمرین را رها می کنند. این افراد حتی پس از ترک تمرینات اعتقاد دارند که تعداد دفعات و شدت حملات گرفتگی عضلانی، نسبت به گذشته بطور چشمگیری کاهش یافته است.

وضعیت پاها هنگاهی که در رختخواب استراحت می کنید:

چنانچه عادت دارید به پشت بخوابید، بالشتی زیر پاهای خود قرار دهید.

چنانچه عادت دارید به شکم بخوابید می توانید پاها را از لبه تخت آویزان کنید. البته ابتدا روی زمین پتو پهن کنید تا برخورد انگشتان پا به زمین در خواب شما اختلال ایجاد نکند.

مصرف داروی کینین، قبل از مصرف عوارض آن را بدانید

برخی از افراد به منظور کاهش شدت و دفعات حملات انقباض عضلانی، شب قبل از خواب یک قرص کینین استفاده می کنند. البته مصرف کینین در زنان باردار ، افرادی که آنمی همولیتیک، نوریت اپتیک و یا فاویسم دارند، ممنوع می باشد.

احتمال عوارض جانبی کینین در دوز یک بار در شبانه روز کم می باشد هرچند که در برخی افراد عوارض جدی از ایجاد می کند و حتی می تواند کشنده باشد. بهتر است راهنمای عوارض کینین در جعبه دارو را به دقت مطالعه کنید. حداقل زمان مصرف دارو ۴ تا ۶ هفته و حداکثر ۳ ماه می باشد.

گاهی فقط با بلند کردن یک بار سنگین، کمرمان درد می‌گیرد. چرا؟
بله، بلند کردن نادرست یک بار سنگین یا حتی بلند کردن نادرست وزنه ی ورزشی می‌تواند به درد پشت منجر شود. البته گاهی اوقات علت واضحی هم برای این نوع دردها پیدا نمی‌شود.

این دردها در چه قسمت‌هایی از عضلات پشت‌مان ایجاد می‌شود؟
درد پشت ممکن است در هر قسمتی از ستون فقرات ایجاد شود، ولی بیشتر در قسمت تحتانی پشت دیده می‌شود.
حدود یک درصد تمامی موارد کمردرد، ناشی از یک علت زمینه‌ای جدی نظیر شکستگی ستون فقرات به علت ضربه، فتق دیسک کمری ، عفونت یا تومور ستون فقرات هستند. ۹۹ درصد بقیه مربوط به فرسودگی روزانه می‌شوند. گاهی اوقات درست در زمان کشیدگی عضله یا پیچ‌ خوردن رباط، شما متوجه درد می‌شوید. در سایر موارد ناراحتی به تدریج پدید می‌آید. شما ممکن است با ناراحتی از خواب برخیزید. صرف‌نظر از چگونگی شروع درد، معمولا برای پزشک مشکل‌ است که علت دقیق درد را مشخص سازد.

نشانه‌هایش چیست و چه‌طور می‌توانیم آن را تشخیص بدهیم؟
درد پشت و سفتی آن و همچنین سختی در حرکت از علایم کشیدگی عضلات پشت است. به همین دلیل هنگام مراجعه به پزشک، از شما در مورد مشکلات احتمالی ستون فقرات سوال خواهد شد و سپس معاینه بدنی صورت می‌پذیرد. اگر مدرکی باشد که پزشک را به مشکلات ستون فقرات مشکوک سازد، وی از وسایل تشخیص برای رد مشکلاتی نظیر فتق دیسک بهره خواهد برد.

اسپاسم یا کشیدگی پشت را باید چقدر جدی بگیریم؟
به هر حال، به هیچ‌وجه نمی‌توان ناراحتی که در اثر درد کمر ایجاد می‌شود را نادیده گرفت. در صورت داشتن کمردرد، انجام امور روزمره بسیار دردناک خواهند بود و درد شدید ممکن است شما را بی‌حرکت سازد. در بیشتر موارد، با استراحت کردن، مشکل کم‌رنگ می‌شود. متاسفانه عود حملات درد، یک قانون است تا یک استثناء، بنابراین در صورت مشاهده ی هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
درد شدید، تب ، لرز ، تعریق شبانه یا درد غیرمنتظره، دردی که به یکی از اندام‌های تحتانی انتشار می‌یابد و با ضعف در اندام تحتانی یا تغییرات عملکرد مثانه یا روده همراه است؛ دردی که به شدت فعالیت‌های روزانه شما را محدود کرده است؛ علایم و نشانه‌هایی که ظرف یک تا دو هفته بهبود نمی‌یابند.
تشخیص علت درد پشت اغلب آسان نیست، ولی ضروری است که مسایل جدی زمینه ای برطرف شوند. در حقیقت شناخت دقیق علت درد، رویکرد درمانی را تغییر نمی‌دهد.

این دردها را چه‌طور باید درمان کرد؟
۹۰ درصد دردهای پشت با درمان یا بدون درمان، ظرف مدت ۴ تا ۶ هفته بهبود می‌یابند. در ۱۰ درصد دیگر، درد مدتش طولانی تر است و ظرف ۶ تا ۱۲ هفته یا بیشتر بهبود می‌یابد، مخصوصا اگر ناشی از پیچ‌خوردگی رباط‌ها یا کشیدگی شدید عضلانی باشد.
افراد دارای درد پشت و اندام تحتانی حتی به زمان بیشتری برای بهبود نیاز دارند، اما با گذشت زمان و انجام مراقبت‌های مناسب، علائم تخفیف می‌یابند.

چه مراقبت‌هایی لازم است؟
مراقبت‌های شخصی که شما می‌توانید در منزل انجام دهید، برای رهایی از درد مهم می‌باشند. استفاده از گرما یا سرما (نظیر حمام آب گرم، کمپرس گرم یا سرد) می‌تواند درد را تسکین دهد و عضلات ملتهب را آرام سازد. البته سرما بهتر است و از آن به دفعات مکرر استفاده کنید ولی هر بار بیش از ۲۰ دقیقه طول نکشد تا از آسیب پوست جلوگیری شود.
از یخ پوشیده با کیسه نایلونی که آن را در پارچه‌ یا حوله ای پیچیده اید،استفاده نمایید تا به پوست آسیبی نرسد. وضعیت پوست خود را هر ۵ دقیقه بررسی کنید. در هنگام استفاده از یخ، پوست شما قرمز می‌گردد. هنگام شروع محو شدن قرمزی، یخ را از محل بردارید.
از بین رفتن قرمزی می‌تواند بیانگر سرمازدگی باشد، لذا بعد از قطع درد شدید (معمولا ظرف یک تا دو روز)، توسط چراغ گرم‌کننده مخصوص، محل را گرما کنید. گرما دادن را تا ۲۰ دقیقه ادامه دهید.
از قرار دادن یخ یا وسیله گرم بر نقاطی از پوست که حس و گردش خون آن کاهش یافته است، خودداری نمایید. همچنین در صورت ابتلا به ناراحتی شدید قلبی از این روش‌ها اجتناب نمایید.
ناگفته نماند که تمرینات ورزشی یک روشی کلیدی برای بهبودی است. هر کاری که می‌توانید انجام دهید نظیر راه رفتن، دوچرخه‌سواری با دوچرخه ی ثابت، یا شنا. به همین دلیل با شدت کم فعالیت بدنی را آغاز کنید و به تدریج آن را افزایش هید.

استراحت را هم توصیه می‌کنید؟
در گذشته پزشکان توصیه می‌کردند برای دو تا شش هفته در رختخواب استراحت نمایید، ولی در حال حاضر استراحت یک تا دو روزه توصیه می شود، آن هم در موارد شدید بیماری. استراحت طولانی مدت عموما برای پشت مناسب نیست، زیرا قدرت و مقاومت بدن را کاهش می دهد.

داروها چقدر در کاهش این دردها اثر دارند؟
داروهای کاهنده درد که در دسترس عموم مردم می‌باشند و نیاز به نسخه ی پزشک ندارند، نظیر استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیراستروییدی نظیر ایبوپروفن یا‌ آسپیرین می‌توانند در آرام‌ ساختن درد کمک‌ کنند. بسته به علت و میزان درد شما، ممکن است پزشک از داروهای ضددرد قوی‌تر و شل‌کننده‌های عضلانی استفاده نماید.

فیزیوتراپی هم موثر است؟
بله، در موارد مزمن تاثیر دارد. فیزیوتراپی ممکن است بعد از خلاصی از درد حاد برای برگرداندن آمادگی ستون فقرات، هماهنگی بین انقباض عضلانی و انعطاف‌پذیری صورت پذیرد. فعالیت‌های جسمی برای کشیدن و تقویت عضلات پشت احتمال مشکلات آتی را کم می کنند. برای بعضی‌ها فیزیوتراپ ممکن است حرارت درمانی و ماساژ ملایم را انجام دهد.گاهی استفاده از بریس‌ها، کرست‌ها و کشش مکانیکی مفید است.

چه موقع کار به جراحی می‌کشد؟
جراحی برای کمتر از یک درصد موارد کمردرد توصیه می‌شود. جراحی بیشتر برای درمان فتق دیسک که باعث بروز درد در اندام تحتانی به علت تحت فشار قرار دادن عصب می‌گردد، توصیه می‌شود. جراحی همچنین برای برداشتن فشار از روی نخاع کاربرد دارد.
در صورتی که تنگ شدگی ناشی از استخوان در ستون فقرات بر یک یا چند عصب فشار وارد سازد، نیز از جراحی استفاده می‌شود.

مهم‌ترین دلیل گرفتگی عضلانی در ورزشکاران اختلال در فعالیت‌های سیستم‌ عصب و عضله است و عدم کارایی فعالیت سیستم‌ عصبی مرکزی و عضلات در مواقعی که فشار تمرین و مسابقه زیاد می شود، باعث گرفتگی عضلات در افراد خواهد شد.
گرفتگی عضلانی یکی از شایع‌ترین آسیب دیدگی‌ ورزشکاران در حین تمرین و بازی است که با توجه به حساسیت آن و لزوم بازگشت ورزشکار به جریان مسابقه، نیازمند پیشگیری و درمان مناسب است.
عضله بخشی از بافت سیستم‌ عضلانی اسکلتی است. این بافت نرم شامل دو قسمت انقباضی که همان عضلات هستند و قسمت غیر انقباضی که شامل تاندون‌ها و لیگامان‌ها هستند، می‌شود که خاصیت کششانی دارند، ولی منقبض نمی‌شوند. وقتی در اثر فشار تمرین هماهنگی بین سیستم‌ عصب و عضله مختل می‌شود، یک یا گروهی از عضلات درگیر و منقبض می‌شوند و در صورت دردناک شدن فرد دچار گرفتگی عضلات می‌شود که باید تمهیداتی برای رفع این گرفتگی در حین مسابقه اندیشیده شود تا فرد بتواند به بازی برگردد.
یک تئوری قدیمی که مربوط به صد سال پیش است، ورزش و فعالیت‌های بدنی در هوای گرم و مرطوب و اختلال در تعادل مایعات بدن را عامل گرفتگی عضلات می‌داند. پس از آن تئوری دیگری مطرح شد که اختلال در عملکرد متابولیکی عضلات مثل تغییرات PH و اسیدی شدن را عامل این آسیب دیدگی‌ معرفی می‌کند، اما تئوری جدیدی که در این چند سال اخیر مطرح شده بدون نقص کردن تئوری‌های دیگر، عدم کارایی فعالیت سیستم‌ عصبی مرکزی و عضلات را مهم‌ترین عامل گرفتگی عضلات می‌داند.
در زمان های نزدیک به پایان مسابقه، ورزشکار خسته شده و هماهنگی عضلات با سیستم‌ عصبی از بین می‌رود و عملکرد گیرنده‌های موجود در عضله که وظیفه کشش و تولید نیرو در عضله را دارند مختل می‌شود. به همین دلیل معمولا در کنار زمین آب می‌گذراند تا ورزشکاران برای حفظ تعادل سیستم‌های بدن از مایعات استفاده کنند و این موضوع یک مطلب اثبات شده و قابل قبولی است که مصرف مایعات به خصوص در روزهای گرم و آفتابی به سلامت ورزشکاران کمک می‌کند.
شایع‌ترین گرفتگی عضلات در عضلات ساق و پشت پا (همسترینگ) است. در ورزش‌هایی مثل فوتبال و فعالیت‌هایی که با شدت بالا و در زمان طولانی انجام می‌شوند به علت انقباضات شدیدی که در عضلات روی می‌دهد، گرفتگی عضلانی بیشتر اتفاق می‌افتد، البته خوشبختانه با فعالیت فیزیولوژیست ها و افراد متخصص در علم تمرین، ورزشکاران با عوامل ایجاد این آسیب دیدگی‌ آشنا شده و با بالا بردن قدرت خود در تمرینات، کمتر دچار گرفتگی عضله در طول مسابقه و تبعات بعدی آن خواهند شد.
اگر علل و عوامل گرفتگی عضلات که همان سه تئوری مطرح شده هستند را بشناسیم، می‌توانیم از بروز آن جلوگیری کنیم. مثلا ورزشکاران استقامتی می‌توانند از نوشیدنی‌های حامی الکترولیت‌ها در مسابقات بزرگی مثل المپیک برای تعادل مایعات بدن خود استفاده کنند و یا تمرین‌هایی انجام دهند که در ورزش‌هایی با شدت بالا، خستگی آنها را به تعویق بیاندازد. به تعویق افتادن خستگی قدرت ادامه مسابقه را در ورزشکاران افزایش می‌دهد و باعث حفظ هماهنگی سیستم‌ عصبی و عضلانی آنها می‌شو.
با توجه به این که هدف در بیشتر مواقع بازگرداندن ورزشکار به مسابقه است، پس از گرفتگی عضله باید از حرکات کششی در عضله استفاده کرد تا عملکرد گیرنده‌هایی که سیستم‌ را با عضله مرتبط می‌کنند، تسهیل شده و ورزشکار بتواند به بازی ادامه دهد، اما پس از بازی هم می‌توان از توانبخشی، آب درمانی و در صورت لزوم از شل کننده‌های عضلانی استفاده کر.

تعریف گرفتگی عضلانی بسیار آسان است. این حالت چیزی بیش از یک انقباض کوتاه و غیرارادی عضله نیست. ناگهان یکی از عضلات، بدون اراده‌ی شما در حالت انقباض باقی می ماند و شل نمی‌شود.پیدا کردن دقیق عامل این عارضه ی ناراحت کننده کمی مشکل است. هر چه قدر فردی عضلانی‌تر باشد، ظاهراً بیشتر به گرفتگی عضلات ساق پا مبتلا می‌شود. در ضمن در هنگام شنا کردن اگر انگشتان پا در وضعیت خاصی قرار بگیرند، موجب گرفتگی عضلانی می‌شود. گرفتن محکم ملحفه با انگشتان پا نیز می‌تواند ایجاد گرفتگی عضلانی کند.
عوامل موثر در گرفتگی عضلات

* کمبود مواد معدنی خاصی به نام الکترولیت‌ها، منیزیم، پتاسیم، کلسیم و سدیم با گرفتگی عضلات ساق‌پا ارتباط زیادی دارد.* بعضی افراد مثل دوندگان ماراتن که چندین مایل را باید به سختی بدوند، بیشتر مستعد این نوع گرفتگی عضلانی هستند.* داروهای خاصی نظیر دیورتیک‌ها (قرص‌های مدر) که برای بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا تجویز می‌شود، نیز به عنوان علت گرفتگی عضلات ساق پا مطرح می‌باشد.* بیماران دیالیزی که به دلیل از کار افتادن کلیه‌ها، خونشان به وسیله‌ی ماشینی تصفیه می‌شود، اغلب از گرفتگی عضلات ساق پا شکایت دارند.* حاملگی نیز ظاهراً عاملی برای این عارضه محسوب می‌شود.
مواد مغذی موثر در بهبود گرفتگی عضلانی

مواد مغذی زیر برای بهبود گرفتگی عضلانی ساق پا توصیه می‌شوند:کلسیم : ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روزمنیزیم : ۸۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز( در ۲تا ۳ دوز)ویتامین( E : 400IU) در روز
تذکرات پزشکی
* زنان حامله نباید قبل از مشورت با پزشک خود، هیچ مکملی را مصرف کنند.* اگر به بیماری‌ قلبی یا کلیوی مبتلا هستید، بدون نظر پزشک از مکمل‌ منیزیم استفاده نکنید.* منیزیم اضافی در برخی افراد موجب اسهال می‌شود.* اگر در حال مصرف داروهای ضد انعقاد خون هستید، نباید از مکمل‌ ویتامین‌E استفاده کنید.
توصیه های غذایی برای رفع گرفتگی عضلات ساق پا

این عوامل باعث می‌شوند که منیزیم و ویتامین E در محلی که به وجودشان نیاز است، یعنی در بدنتان باقی بمانند.۱- مصرف چربی را کاهش دهید. چربی رژیم غذایی موجب کاهش جذب منیزیم و افزایش احتمالی دفع آن می‌گردد.۲- مصرف قند را کاهش دهید. خوردن مواد غذایی قندی بدن را وادار می‌کند که منیزیم را فقط جهت متابولیزه کردن مواد شیرین به کار ببرند.۳- مصرف نوشابه را کاهش دهید. مصرف انواع نوشابه‌های حاوی فسفات را کاهش دهید؛ چرا که ذخایر کلسیم و منیزیم بدن را تخلیه می‌کنند.
منابع غنی از ویتامین E، منیزیم و کلسیمبهترین منابع غذایی ویتامین E شامل : آجیل ، مارگارین و روغن های گیاهی مثل : روغن جوانه گندم ، سویا، بادام، گردو ، فندق ، ذرت ، دانه کتان و زیتون است.منابع غذایی خوب منیزیم عبارتند از : دانه ها ، مغزها، آجیل ، سبزیجات برگی شکل مثل کلم و اسفناج، غلات سبوس دار، حبوبات مثل لوبیا و سویا ، انجیر و تخمه ی‌ کدو.از بهترین منابع کلسیم؛ لبنیات مثل شیر، ماست، پنیر، کشک و قره قوروت و نیز غذاهای دریایی به ویژه ماهی تن ، کیلکا و ساردین است.
* نکته :کلسیم برای گرفتگی عضلات ساق پا چندان مفید نیست، ولی به جذب منیزیم کمک می‌کند. اگر آنها را با هم مصرف کنیم، جذب بیشتری صورت خواهد گرفت چرا بسیاری از افرادی که درد عضلانی دارند به ورزش کردن میلی ندارند …..و همچنین علت درد عضلات پس ورزش و یا بعد از مدتی دوری از ورزش چیست؟ بسیاری از افرادی که درد عضلانی دارند به ورزش کردن میلی ندارند. زیرا موجب ایجاد درد بیشتر می‌شود. احتمالاً پزشک و یا فیزیوتراپیست شما می‌گوید که می‌توانید ورزش کنید، اما باید آهسته و به تدریج برنامه‌ی ورزشی خود را آغاز کنید و به مرور آن را افزایش دهید. در این صورت خطر آسیب به عضلات به میزان زیادی کاهش می‌یابد و بدن شما نیز در دراز مدت توان انجام ورزشهای معمول و حتی ورزشهای بیشتر و شدیدتر را پیدا می‌کند.
برای شروع باید از ورزشهایی که تکانهای شدید و ضربه دارند مانند جاگینگ (نوعی دویدن آرام) حرکات سریع ایروبیک، بدنسازی و کشیدن و بلند کردن وزنه‌ها، ورزشهای راکتی مانند تنیس، بدمینتون و تنیس روی میز، بسکتبال و هر حرکتی که لازمه‌ی آن بالا و پایین پریدن باشد اجتناب کنید.ورزشهایی که برای شروع توصیه می‌کنیم شامل این موارد هستند:دویدن آرام یا راه رفتن تند پیاده‌رویراه‌رفتن‌در‌آب استفاده از دوچرخه‌ی ثابتشنااستفاده از تردمیل یوگا
راه رفتن در آب ورزش بسیار عالی برای افرادی است که درد عضلانی دارند. وسیله‌ای به نام آکوا جاگر وجود دارد که به صورت یک کمربند دور سینه قرار می‌گیرد و به فرد اجازه می‌دهد تا در مقابل جریان آب بایستد و راه برود.
به خاطر داشته باشید که قبل از ورزش کردن حداقل به مدت ۵ دقیقه به آرامی‌عضلات اصلی بدن را با نرمشهای کششی گرم کنید. بعد از ورزش نیز این کار را انجام دهید. انجام نرمشهای کششی احتمال آسیب به عضلات را کاهش می‌دهد.
قبل از شروع تمرینات با پزشک مشورت کنید. می‌توانید در آغاز برای ورزش کردن زمان کمتری در نظر بگیرید.دوره‌های‌۱۰-‌۵‌دقیقه‌ای برای شروع می‌تواند به کار رود.
برنامه‌ی ورزشی را به تدریج آغاز کنید و به مرور مدت ورزش را به سه بار در هفته به مدت ۴۰ دقیقه برسانید.
بیاموزید که به بدن خود گوش فرا دهید. خود را مجبور به انجام کارهای دور از واقع نکنید و اهداف دست نیافتنی برای خود تعیین نکنید. انجام این کار برای افرادی که بسیار فعال هستند، زیاد ورزش می‌کنند و زندگی پر مشغله‌ای دارند مشکل است اما باید علاوه بر فعالیت ملایم روند فعالیت را آهسته کرد و به بدن فرصت کافی برای التیام آسیب و درد عضلانی را داد
علت درد عضلات در ورزش بعد از مدتی دوری از تمرین

بعضی اوقات شما بعد از ورزش، احساس درد عضلانی می کنید. اگر شما چند روز پشت سر هم مسافتی را با سرعت یکنواخت و آهسته ای بدوید، هرگز سریع تر نخواهید دوید یا قوی تر نخواهید شد.اگر هنگام برداشتن وزنه از زمین، احساس سوزش عضلانی کنید، آن را به زمین می گذارید، در نتیجه روز بعد احساس درد نخواهید کرد ولی قوی تر هم نخواهید شد.هر نوع پیشرفتی در قوی کردن ماهیچه ها توسط فشار آوردن به آنها (ورزش شدید) و جبران مجدد آن( استراحت) حاصل می شود.روزی که شما به بیرون از خانه می روید و به شدت ورزش می کنید، باعث می شوید ماهیچه هایتان در طی ورزش احساس سوزش کنند. این سوزش نشان می دهد، عضلات شما در حال تخریب شدن هستند. روز بعد، احساس درد عضلانی می کنید، چرا که ماهیچه ها تخریب شده اند و نیاز به بهبود مجدد دارند. دانشمندان این فرآیند را DOMS یعنی “درد عضلانی تاخیر یافته” می نامند.حداقل ۸ ساعت وقت لازم است تا این درد را احساس کنید. بعد از اتمام ورزش احساس می کنید قوی شده اید، ولی روز بعد، صبح که از خواب بلند می شوید، عضلاتی که ورزش کرده بودند، احساس درد می کنند. قبلاً گفته می شد افزایش مقدار اسید لاکتیک در ماهیچه باعث این درد می شود، ولی هم اکنون معلوم شده است، اینگونه نیست. بلکه تخریب فیبرهای ( تارهای) عضلانی باعث ایجاد این درد می شوند.نمونه برداری آزمایشگاهی از ماهیچه در روز بعد از ورزش شدید، نشان داد خونریزی و قطع اتصال فیلامان های ماهیچه( که باعث نگهداری فیبرهای عضلانی می شود) در اثر سائیده شدن آنها بر روی هم در طی انقباض عضلانی، باعث ایجاد این درد می شود.دانشمندان با اندازه گیری مقدار آنزیم ماهیچه ای بنام CPK (کراتین فسفوکیناز) در خون، میزان تخریب عضلانی را تخمین می زنند. CPK در حالت عادی در ماهیچه وجود دارد ولی هنگام تخریب عضلات وارد جریان خون می شود. ورزشکارانی که بیشترین افزایش CPK خون را بعد از ورزش دارا باشند، بیشتر احساس درد عضلانی خواهند داشت. بر این اساس، محققین نشان داده اند افرادی که علی رغم احساس درد در هنگام ورزش، به عمل خود ادامه می دهند، در روز بعد بیشتر از سایر افراد احساس درد خواهند داشت.بسیاری از افراد فکر می کنند اگر بعد از ورزش سخت و شدید، سرعت و شدت آن را کاهش داده و خنک شوند، این درد را نخواهند داشت. ولی اینطور نیست. خنک شدن باعث برداشت سریع اسیدلاکتیک از عضلات می شود، ولی همانگونه که گفته شد مقدار اسید لاکتیک نقشی در ایجاد این درد ندارد.همچنین کشیدن عضلات بعد از ورزش و انبساط آنها، در جلوگیری از این درد نقشی ندارد زیرا این درد در اثر انقباض فیبرهای عضلانی نیست، ولی اگر اینطور بود انبساط عضلات در کاهش درد نقش خواهد داشت.درد عضلانی بعد از ورزش شدید بایستی به صورت یک راهنما برای انجام تمرینات ورزشی در نظر گرفته شود.اگر هنگام ورزش شدید در یک روز در ماهیچه هایتان احساس سوزش کردید، دیگر ورزش را ادامه ندهید تا آنها کاملاً آسیب نبینند و مجدداً بعد از مدتی با سرعت و شدت کمتری آن را شروع کنید تا احساس سوزش کنید. این عمل را به همین ترتیب انجام دهید تا احساس کنید عضلاتتان سفت شده اند، سپس ورزش را برای آن روز تمام کنید. روز بعد بسته به اینکه عضلات شما چقدر درد می کنند، می توانید با سرعت آهسته، ورزش را ادامه دهید یا اینکه اصلاً ورزش نکنید.ولی هرگز روز بعد آنقدر ورزش نکنید تا دوباره احساس سوزش عضلانی کنید، بلکه بایستی چند روزی به آرامی ادامه دهید تا این احساس درد در شما کاملاً از بین برود.بیشتر ورزشکاران یک روز ورزش شدید می کنند و بعد از آن تا هفت روز به آهستگی و خیلی ملایم به ورزش خود ادامه می دهند و مجدداً بعد از هفت روز، یک روز به سختی ورزش می کنند.در کل بایستی گفت تمرینات ورزشی بایستی بصورت چرخشی، یک روز با شدت و بعد از آن مدتی استراحت برای بهبود همراه باشد

جلوگیری از کم آبی:

عضلاتی که آب از دست می‌دهند مستعد ابتلا به گرفتگی عضلانی هستند.کم آبی علاوه بر گرفتگی عضلانی اثر مختل کننده ای را بر روی تمامی‌بخش‌های بدن می‌گذارد.اکثر ورزشکاران تمایلی به نوشیدن آب در طول روز به ویژه در طی تمرین ندارند.این ورزشکاران فکر می‌کنند با اندازه کافی آب دریافت کرده اند ولی در واقعیت این چنین نیست.

تشخیص کم آب شدن بدن

رایج ترین روش برای تعیین آب از دست رفته بدن رنگ ادرار می‌باشد.به عنوان یک قاعده کلی اگر رنگ ادرار شما تیره باشد بدن شما در حالت کم آب قرار دارد.رنگ ادرار باید به رنگ زرد روشن باشد،در این حالت بدن در حالت تعادل است.روش دیگر برای تشخیص کم آبی بدن پیگیری وزن بدن شما است.اگر وزن بدن شما طی چند روز گذشته ۱/۵ تا۲/۵ کیلوگرم کاهش پیدا کرده باشد به احتمال زیاد دلیل آن کم آبی است.این که شما فکر کنید این مقدار از ذخایر چربی شما برداشت شده اشتباه است،شاید مقدار ناچیزی از این وزن کم شده را بتوان به چربی اختصاص داد.

دلایل کم آبی بدن

بالا رفتن دمای بدن:

کم آبی بر اثر دمای بدن نیز رخ می‌دهد.این کم آبی بر اثر بالا رفتن دمای بدن بروز می‌کند،چون بدن برای پایین آوردن دما مجبور است تعریق کند و این تعریق نتیجه ای جزء کم آب شدن بدن نخواهد داشت.به خاطر همین امر بالا رفتن دمای بدن می‌تواند باعث بروز گرفتگی عضلانی شود.برای جلوگیری از این عمل در محیط‌های گرم آب کافی بنوشید تا از گرفتگی عضلانی در امان بمانید.

مصمومیت از طریق آب:

سوال: من شنیده ام که مصرف بیش از حد آب باعث بروز مصمومیت می‌شود.آیا این مسئله درست است؟

مصمومیت آب زمانی اتفاق می‌افتد که شما با نوشیدن بیش از حد آب باعث شوید الکترولیت‌های ضروری که عمدتا سدیم است از طریق ادرار از بدن خارج شود.اگر مواد معدنی جانشین مواد از دست رفته نشود مشکلات زیادی در بدن رخ می‌دهد.با این حال شما باید میزان دریافتی آب را کنترل کنید تا از مصمومیت‌های این چنینی جلوگیری کنید.

احتباس آب:

حضور سدیم ودیگر الکترولیت‌ها برای حفظ آب در بافت‌های بدن به ویژه بافت‌های عضلانی امری ضروری است.اگر بدن شما دچار کمبود این مواد معدنی شود،آب از داخل عضلات خارج شده و شما را در معرض خطر گرفتگی عضلانی قرار می‌دهد.مهم نیست که شما چقدر آب می‌نوشید به هر حال بدن آب خود را از دست خواهد داد.

مواد معدنی و جلوگیری از گرفتگی عضلات

سدیم:

سدیم یا نمک،یکی از الکترولیت‌های مهم در بدن می‌باشد.الکترولیتها نقش کلیدی در احتباس آب و همچنین عملکرد ماهیچه‌ها دارند.در طی ورزش،الکترولیتها از طریق تعریق از بدن خارج شده و سطح شان در بدن کاهش می‌یابد.اغلب گرفتگی‌های عضلانی بخاطر کمبود سدیم است.نوشیدن مکمل‌های حاوی کربوهیدرات والکترولیت ایده خوبی برای جلوگیری از گرفتگی عضلانی است.میزان نیاز هر فرد به سدیم متفاوت است،اما میانگین آن بین ۱/۶ تا ۲/۴ گرم در روز است.با این حال افراد فعال به مقداری بیش از این نیاز دارند.دانستن این نکته که در هر یک ساعت ورزش با ش?ت بالا بدن + ۱/۵ گرم سدیم از طریق عرق کردن از دست می‌دهد،به شما کمک می‌کند تا از میزان سدیم دریافتی خود مطمئن شوید.

برخی از منابع خوب سدیم:

نمک دریا و نوشابه‌های ورزشی جزء منابع خوب سدیم هستند.

پتاسیم:

پتاسیم یکی دیگر از الکترولیت‌های موجود در بدن ما می‌باشد که در عمل تعریق از بدن خارج می‌شود.کمبود پتاسیم حساسیت بدن را نسبت به گرفتگی افزایش می‌دهد.فقر پتاسیم در بدن باعث کاهش قدرت فرد می‌شود.اگر شما از داروهای دیورتیک (مدر) استفاده می‌کنید باید بیاد داشته باشید که این داروها باعث از دست دادن الکترولیتهای بدن از جمله پتاسیم می‌شود.

میزان نیاز فرد به پتاسیم در حدود ۴۷۰۰ میلی گرم در روز است.با این حال افراد فعال به میزان بیشتری از مقدار نیاز دارند.

برخی از منابع خوب پتاسیم: سیب زمینی (بیشترین مقدار الکترولیت این منبع غذایی در پوست آن قرار دارد)

موز،هویج،بسیاری از ماهی‌ها،چقندر،نوشابه‌های ورزشی

منیزیم:

منیزیم،عضو دیگری از الکترولیت‌ها است.کمبود آن می‌تواند به وقوع گرفتگی عضلانی کمک کند.همچنین کمبود این ماده معدنی باعث اختلال در بدن و کاهش قدرت می‌شود.منیزم یکی از عوامل تاثیر گذار در شادابی پوست است. میزان نیاز فرد به منیزیم در حدود ۴۲۰ میلی گرم در روز برای بزرگسالان است.با این حال افراد فعال به مقداری بیش از این نیاز دارند.

برخی از منابع خوب منیزیم:

آجیل،ماهی تن،سبوس جو،گندم، لوبیا و نوشابه‌های ورزشی.

کلسیم:

مهم ترین عامل برای سلامت استخوان‌ها است،و همچنین در گروه الکترولیت‌ها یکی از اعضای مهم به شمار می‌رود که در عملکرد عضلات نقش دارد.کلسیم نقش مهمی‌در انقباض عضلانی دارد.کمبود این الکترولیت می‌تواند روی عملکرد عضله تاثیر بگذارد و خطر ابتلا به گرفتگی را افزایش دهد.طبق آمار کمبود این الکترولیت در ورزشکاران شایع تر است.برای جذب کلسیم در بدن،حضور ویتامین د ضروری است.پس می‌بینید که ویتامین د نیز به طور غیر مستقیم در گرفتگی عضلات نقش دارد.

میزان نیاز فرد به کلسیم حدود ۱۰۰۰ میلی گرم به طور منظم در هر روز است.با این حال مقدار کلسیم جذب شده تا حد زیادی به دسترس بودن ویتامین د بستگی دارد.افراد فعال به دلیل اعمال بیشتر استرس بر روی استخوان‌ها کمی‌بیشتر از این مقدار را باید دریافت کنند.

برخی منابع کلسیم:

محصولات لبنی،ساردین،اسفناج ،سویا،شلغم و کلم پیچ

ویتامین د : حضور ویتامین د در بدن برای جذب کلسیم امری ضروری است.بدون مصرف ویتامین د مقدار زیادی از کلسیم مصرفی از بدن دفع می‌شود.برخی از منابع خوب ویتامین د : قرار گرفتن در معرض نور آفتاب،محصولات لبنی،ساردین،ماهی آزاد،لوبیا،بادام

دیگر ویتامین‌ها و مواد معدنی:

خاصیت ضد گرفتگی برخی از ویتامین‌ها و موادمعدنی هر روز در حال کشف شدن است،این مواد معدنی به ما کمک می‌کنند تا از عوامل گرفتگی را به حداقل برسانیم.بنابراین بسیار مهم است که شما در رژیم غذایی خود از طیف وسیعی از مواد مغذی و الکترولیت استفاده کنیم.ساده ترین راه برای دریافت اینگونه مواد مصرف کردن انواع مختلف غذاها به خصوص سبزیجات و میوه‌ها توصیه می‌شود.شما می‌توانید از مکمل‌های ساخته شده برای این کار استفاده کنید ولی این نکته را به یاد بیاورید که مکمل‌ها به صورت مصنوعی تولید می‌شوند اما بدن ما به مواد طبیعی نیا? دارد.توصیه شخصی من،مصرف غذاها به صورت طبیعی است.

بهترین منابع ویتامین‌ها،مواد مغذی ومواد معدنی عبارتند از: انواع سبزیجات و میوه‌ها،گوشت و لبنیات،مکمل‌های تولید شده در کارخانه‌های معتبربعد از مطرح کردن مبانی تغذیه در مورد گرفتگی عضلانی نوبت به عوامل فیزیکی آن می‌رسد.

انعطاف پذیری:

به منظور جلوگیری از گرفتگی عضلات شما باید حرکات کششی را به اندازه مناسب و معقول در جلسات تمرینی انجام دهید.به یاد داشته باشید اگر فعالیت‌های انعطافپذیری را بیش از حد انجام دهیدباعث بروز عوامل گرفتگی خواهید شد. بهترین روش برای حفظ انعطاف پذیری ترکیب کشش عضلات با حرکات انعطافی به صورت ۲ بار در هفته توصیه می‌شود.

چه عواملی در گرفتگی عضلات دخالت دارند؟

گرفتگی عضلات به عنوان انقباض غیر ارادی ماهیچه‌ها تعریف شده است.این گرفتگی می‌تواند چند ثانیه یا چند دقیقه طول بکشد.بیشتر کارشناسان می‌گویند،گرفتگی عضلات عبارتند از: “قابلیت تحریک بیش از حد یا پیش فعالی از انتهای اعصاب در داخل بافت عضلانی”

مکانیسم دقیقی از چگونگی وقوع این حالت وجود ندارد.اما عوامل متعددی باعث بروز این حالت می‌شوند که رایج ترین آنها دهیدراتاسیون ،عدم تعادل الکترولیت‌ها و مواد معدنی وکمبود مواد مغذی و همچنین انجام فعالیت‌های شدید باعث بروز این حالت می‌شوند.

از موارد گفته شده در بالا به سه بخش الکترولیت‌ها و مواد مغذی و کم آبی را اشاره کردیم.در ادامه مقاله به عوامل دیگر بروز گرفتگی می‌پردازیم.

گردش محدود:

گردش محدود جریان خون در عضله می‌تواند عامل گرفتگی عضلانی باشد.

آب و الکترولیت

ها به وسیله گردش خون به عضلات می‌رسند.اگر ما جریان خون را به یک عضله محدود کنیم در اصل رسیدن آب و الکترولیتها را به عضله محدود کرده ایم و این محدود شدن باعث بروز گرفتگی عضلات می‌شود.باندهای ورزشی که شما به دور مچ دست و آرنج پا می‌بندید باعث محدود شدن جریان خون انتقالی به عضله می‌شوید.شما باید سعی کنید از این وسایل محدود کننده استفاده نکنید.

گرفتگی عضلات در ورزش:

اگر در حین تمرین کردن دچار گرفتگی عضلات شدیم چه کارهایی را باید انجام دهیم؟

برای اینکه مطمئن شوید در هنگام انجام تمرینات از خطر گرفتگی عضلات در امان خواهید ماند کارهای زیر را انجام دهید.اطمینان حاصل کنید که به طور کافی قبل از تمرین یا مسابقه بدن خود را هیدراته (پر از آب) کرده باشید.این عمل باید یک روز قبل از مسابقه یا تمرین صورت گیرد،نه آن که با نوشیدن یک لیوان آب آن هم ۴۰ دقیقه قبل از مسابقه. برای اینکه سطح الکترولیت‌های بدن خود را در حد معقول حفظ کنید می‌توانید چند جرعه نوشابه ورزشی بنوشید. باز هم به این نکته دقت کنید سطح الکترولیت‌ها باید از روز قبل در حد مناسبی باشد.

روش‌های رفع گرفتگی عضلات:

با کشش عضله مورد نطر می‌توان به طور موقت از گرفتگی رهایی یافت.کشش باید به صورت آرام و پایدار باشد،از انجام دادن کشش‌های سریع و پر قدرت پرهیز کنید.در برخی از حوادث که منابع امدادی و زمان محدود است،کشش بهترین روش برای رفع گرفتگی عضلات می‌باشد.

افزایش گردش خون:

هنگامی‌که گرفتگی در عضلات رخ می‌دهد ممکن است که گردش خون به آن عضله محدود شده باشد.ماساژ به عضلاتی که دچار گرفتگی شده اند کمک می‌کند تا جریان خون در آنها تقویت شود و خون بیشتری به محل آسیب دیده هدایت شود. یکی دیگر از عوامل که باعث می‌شود جریان خون در عضله افزایش یابد حرارت است.از روش‌های دیگری که می‌توان در این مواقع بهره برد استفاده از کیسه‌های آب گرم و سرد است.با قرار دادن کیسه حاوی آب سرد بر روی نقطه مورد نظر مدت ۱۰-۱۵ ثانیه و سپس تعویض آن با کیسه آب گرم به مدت ۱۰-۱۵ ثانیه به صورت متناوب باعث افزایش جری?ن خون در عضله آسیب دیده می‌شود.

استفاده از الکترولیت‌ها در حین مسابقه و تمرین برای بازیابی آنها:

بازیابی الکترولیت‌ها می‌تواند به انقباض‌های ماهیچه‌ها کمک زیادی کند و خطر گرفتگی عضلات را تا حد زیادی کاهش دهد.با نوشیدن جرعه جرعه در حین تمرین می‌توان به بازیابی آنها کمک کرد.نوشابه‌های ورزشی دارای مقدار کافی سدیم،پتاسیم،منیزیم و کلسیم می‌باشد.شما می‌توانید برای جذب شدن بهتر الکترولیت‌ها و جلوگیری از ناراحتی‌های گوارشی در کنار مصرف نوشابه‌های ورزشی از آب به مقدار زیاد استفاده کنید.

استفاده از یخ:

استفاده از یخ می‌تواند دردهای ناشی از گرفتگی عضلات را کاهش دهد.با قرار دادن یخ روی محل آسیب دیده به همراه کشش‌های آرام می‌تواند سریع تر از قبل عضله را به حالت نرمال باز گرداند.کیسه‌های یخ را به مدت ۱ الی ۲ دقیقه بر روی محل آسیب دیده قرار دهید بعد با استفاده از ماساژ و کشش از این درد عضلانی رهایی پیدا کنید.

گرفتگی یا اسپاسم عضله که گاهی به آن کرمپ Muscle cramp هم میگویند در واقع انقباض شدید و غیر ارادی یک عضله است. این گرفتگی همراه با درد شدیدی است که در محل عضله احساس میشود.
انقباض دردناک عضله ممکن است چند ثانیه طول کشیده و مرتفع شود و یا ممکن است حتی ۱۵ دقیقه هم طول بکشد. انقباض و حرکات غیر ارادی عضله در بسیاری اوقات در زیر پوست قابل مشاهده هستند. گرفتگی در هر عضله ای بخصوص عضلاتی که در طول مسیرشان از روی دو مفصل عبور میکنند میتواند اتفاق بیفتد. میتواند در قسمتی از یک عضله، در همه عضله یا در دسته ای از عضلات ایجاد شود. بیشترین محل های گرفتگی یا اسپاسم عضله در عضلات پشت ساق، عضلات پشت ران و عضلات جلوی ران است. اسپاسم عضله در کف پا، کف دست، بازو، شکم و حتی جدار قفسه سینه هم دیده میشود.

چه کسانی دچار گرفتگی عضله میشوند

تقریباٌ هر کسی در طول عمرش دچار گرفتگی عضله میشود. در هنگام تنیس یا شنا یا بسیاری ورزش های دیگر ممکن است است عضله شما دچار اسپاسم شود. این وضعیت در بعضی افراد بخصوص در حین ورزش بیشتر دیده میشود.
نوجوانان، افراد با با سن بالاتر از ۶۵ سال، افراد بیمار، چاق، کسانی که فعالیت بدنی شدیدی داشته اند و کسانی که از بعضی داروهای خاص استفاده میکنند بیشتر در معرض گرفتگی عضله هستند.
کسانی که ورزش های استقامتی انجام میدهند مثلاٌ دو ماراتن بیشتر دچار این وضعیت میشوند.
گرفتگی عضله در ورزشکارانی که در فصل ورزش خود نیستند و بنابراین بدنشان آماده نیست و زودتر خسته میشود بیشتر دیده میشود. در انتهای یک فعالیت بدنی و ورزشی شدید و یا حتی بعد از ۶-۴ ساعت ممکن است اسپاسم ایجاد شود.
کسانی که عضلات بدنشان تحمل فشارشدیدی را که به آن میاید ندارد دچار گرفتگی عضله میشوند.

علت عمده گرفتگی و اسپاسم عضله خستگی آن است. وقتی کاری که از یک عضله کشیده میشود بیش از توانایی آن باشد بر اثر فعال شدن رفلکس های غیر ارادی که از نخاع سرچشمه میگیرند عضله بی اختیار منقبض میشود. اگر نرمش های کششی را قبل از شروع ورزش به اندازه کافی انجام نداده باشیم احتمال گرفتگی عضله در حین یا بعد از انجام ورزش بیشتر میشود

ورزش در هوای بسیار گرم، تعریق فراوان و در نتیجه از دست دادن املاح بدن هم میتوانند زمینه ساز گرفتگی عضله باشند. اسپاسم و گرفتگی عضله گرچه اکثراٌ خودبخود خوب میشوند ولی اگر شدید باشند یا بطور مکرر ایجاد شوند ممکن است نشانه ای از یک بیماری باشند. بیماری های زیادی مانند بیماری های نخاع، تحریک ریشه های عصبی در کمر، تصلب شرائین، تنگی کانال نخاعی، بیماری های تیروئید، عفونت های مزمن و یا بیماری های کبدی میتوانند زمینه ساز گرفتگی عضله باشند. پس هر گاه اسپاسم، شدید شد یا بطور مکرر اتفاق افتاد باید حتماٌ به پزشک مراجعه کنید.

فعالیت بدنی که موجب اسپاسم شده را قطع کرده و اندام را در وضعیتی قرار دهید که عضله کشیده شود و این وضعیت را آنقدر نگه دارید تا انقباض عضله رفع شود. سرمای موضعی برای رفع درد کمک کننده است.